Amerikanyň Birleşen Ştatlary: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Bu ýurt gündogarda [[Atlantik okean]]yndan günbatarda [[Ýuwaş okean]]yna çenli 4500 kilometr aralykda ýerleşýär. [[Alýaska]] we [[Gawai]] adalaryny hem öz içine alýan ABŞ-nyň umumy tutýan meýdany 9 million inedördül kilometrden geçýär. [[Alýaska]] ýurduň 50 ştatynyň meýdany boýunça iň ulusydyr. Ýurduň günortasyndaky [[Tehas]] bolsa bu ugurda ikinji orunda durýar.

 

 

XVIII asyryň ahyrlarynda Birleşen Ştatlarynyň territoriýasynda döwletlilik döredildi. Ýöne mundan öňem Demirgazyk Amerikada möhüm taryhy wakalar bolýar. XV asyryň ahyrlarynda Demirgazyk Amerika yklymy [[Hristofor Kolumb]] tarapyndan açylýar we [[Ispaniýa]] demirgazyk, merkezi we günorta Amerikanyň meýdanynyň köp bölegini eýeleýär. [[Britaniýa]]ly deňizde ýüzüji [[Kabot]] 1497-nji ýylda Demirgazyk Amerikanyň kenaryna ýüzüp barýar. Wagtyň geçmegi bilen ispanlar, portugallar, fransuzlar, iňlisler Amerika yklymyna ýerleşip, ýer eýeleýärler. Iňlisler Amerikadaky ýerlerini köpeldip, soň-soňlar birnäçe ýurtlardan adamlary göçürip getirýärler.

XVIII asyryň ortalarynda Amerikadaky koloniýalaryň sany 13-e ýetýär. XVIII asyryň ahyrlarynda bolsa koloniýalarda garaşsyzlyga garşy göreş başlanýar. Iki ýyl dowam eden urşuň netijesinde täze döwlet döredilendigi baradaky jarnama kabul edilýär. Ilki başlarda Birleşen Ştatlaryň düzümindäki ştatlaryň sany 13-den 36-a çykýar. Soňra ol 50-ä ýetýär.

 

 

Amerikanyň Birleşen Ştatlary [[federal respublika]]. Döwlet [[50 ştat]]dan we [[Kolumbiýa federal okrugy]]ndan ybarat bolup durýar. Döwlet baştutany - [[prezident]]. Kanun çykaryjy organy - Kongres. Ol iki palatadan durýar: [[Wekiller palatasy]] we [[Senat]]. Senatorlar 6 ýyl, wekiller palatasynyň agzalary iki ýyl möhlete saýlanýar. Senatorlar we beýleki palatanyň agzalary dalaşgär bolan halatynda täzeden saýlanyp bilerler.

Elli ştatyň her biri Kongrese iki senator iberýär. Senatorlyga dalaşgär bolmak üçin 30 ýaşyny dolduran we iň azyndan dokuz ýyl mundan ozal Amerikanyň raýatlygyny kabul eden bolmalydyr. Wekiller palatasynyň 435 agzasy bar. Bir taslamanyň kanun bolmagy üçin hem Senat hem-de Wekiller palatasy tarapyndan tassyklanmagy gerek.

 

 

Amerikanyň Birleşen Ştatlary dünýäde iň köp ilatly ýurtlaryň sanawynda Hytaý we Hindistandan soň, üçünji orunda durýar. Ýurtda 280,6 milliondan gowrak adam ýaşaýar. Amerika göçegçileriň ýurdy, göçegçiler tarapyndan döredilen döwlet, häzirki wagt hem dünýäniň iň köp göçegçisini kabul edýän ýurt hasaplanýar. 1776-njy ýyldan öň, ýurduň ilatynyň sany bary-ýogy 2,5 milliona barabardy. Olaryň 95 göterimi akýagyzlar, galan bölegini bolsa afrikalylar düzýärdi. 1880-nji ýyllarda ilatyň sany 60 milliona ýetýär. 1935-nji ýylda bu görkeziji 100 milliona, 1970-nji ýylda 200 milliona ýetýär.

 

 

Amerikanyň Birleşen Ştatlary ykdysady taýdan güýçli ösen ýurt. Ýurduň magdan, himiýa, ýeňil we maşyngurluşyk senagaty has ösen. Atom we kosmos pudagy hem çalt depginlerde ösýär. Oba hojalygynda ekerançylyk pudagyna uly üns berilýär. Syýahatçylyk pudagy hem ýurduň iň girdejili pudaklarynyň biri hasaplanýar.

 

 

Amerikanyň Birleşen Ştatlary özüniň tebigy ajaýyplyklary we taryhy ýadygärlikleri bilen jahankeşdeleri özüne bendi edýär. Ýurduň paýtagty [[Waşington]]da [[Kapitol binasy]] (paýtagtyň iň beýik binasy hasaplanýar), [[Ak Tam]] – ýurduň döwlet baştutanynyň resmi kabulhanasy, Waşingtonyň ýadygärligi (152 m), [[Pentagon]] (Goranmak ministrliginiň jaýy) we Federal aňtaw edarasy, [[Arlington hatyra gonamçylygy]], [[Milli sungat galereýasy]], [[Kongresiň kitaphanasy]], [[Smitson institutynyň muzeýi]], ABŞ-nyň öňki prezidentleri [[Jorj Waşington]]yň, [[Jefferson]]yň hem-de [[Abraham Linkoln]]yň ([[Abraham Lincoln]]) memorialy ýaly köp sanly taryhy ýadygärlikler, muzeýler ýerleşýär.

[[Nýu-Ýork şäheri]]nde bolsa [[Azatlyk statuýasy]] ýaly owadan ýerler bar. Şeýle hem Amerikanyň [[Florida ştatyn]]da [[Ewergleýds Orlando milli goraghanasy]] we oňa degişli „[[Uolt Disneý dünýäsi]]“ şatlyk-şagalaň bagy bar. [[Maýami-Biç]] kurort sebiti jahankeşdeleriň iň bir gelim-gidimli ýeri hasaplanýar.

 

 

19-njy fewral - [[Jorj Waşington]]yň doglan güni, 4-nji iýul - garaşsyzlyk güni, 11-nji noýabr - weteranlar güni, sentýabr aýynyň birinji duşenbesi - zähmet güni, noýabr aýynyň dördünji penşenbesi - [[Şükranalyk baýramçylygy]]([[thanksgiving day]]).