Martin Lýuter: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

{{!}} '''Käri''' {{!}}{{!}} [[Din alymy]], [[Filozof]]

|-

|}

XVI asyryň başlarynda German ýerleriniň ykdysady sosial syýasy ösüşine käbir zatlar ters täsirini ýetirdi. Senýorlaryň ezişi güýçlendi, ýurt syýasy taýdan dagnykdy, katoliki buthananyň täsiri güýçlidi. Şu zatlar reforma geçirmegiň sebäbi boldy. 1517-nji ýylda Lýuter Indulgensiýa garşy 95 tezisi bilen çykyş etdi. Şondan başlanýar. Martin Lýuter (1483-1546) Eýslenber (Soksaniýada) dogulyp, atasy demir işläp bejerýän senagatda ýokary wezipede işleýär. Bu kärhana knýaz häkimýetine degişli bolany üçin kynçylyk çekýär. Öndürilen demiriň esasy bölegi durmuşyndan nägile bolan brýuger maşgalasynda önümçilik ösýär. 18 ýaşynda Erdgurd uniwersitetine girýär. Akyldarlar kružogy bilen tanyşýar, olaryň täsirinde bolýar. Ol uniwersiteti gutaryp awgustin ybadathanasyna girýär. Şol ýerde dünýä garaýşy jemlenýär. Adamy hiç hili buthana gorap bilmeýär. Onda ynam bolmaly diýýär. Dini garaýyşlary döwlete tabşyrman ol daşky dinden adamy dyndyrýar. Onuň hereketiniň maksady katoliki buthana öz ýurduny dyndyrmakdy. Ýurduň syýasy dagynlygynyň öňüni almakdy. Lýutleri Tutten we beýlekiler hem goldady, 1522-nji ýylda tri arhiepiskopna garşy göreşde rysarlar närazy boldy. Gozgalaňy guran Tutten Zikkenä ýaralanýar. Tutten bolsa Şweýsariýa gaçyp, şol ýerde ölýär. Rysar hereketi ýeňilýär. Lýuter reformalar ugrundaky göreşini dowam etdirýär. Ol mukaddes Rim imperiýasynyň imperatory Karl V bilen çaknyşýar. Karl V ol ýerde Tasburglaryň katoliki monorhiýasyny dikeltmek isleýär. 1521-nji ýylda Lýuter çagyrylyp, öz işinden dänmekligini talap edýärler. Emma ol dänmändir. Warm reýhstagynda imperator edikt çykaryp Lýuteri tussag edýär. Onuň ýazan ýakmagy, onuň we egindeşleriniň jaýlaryny alýarlar. Ony Fridrih Saksanskiý köşk goraýar. Onuň işini Swilling dowam etdirýär. Ol buthanany düýpli üýtgetmegi ruhanylaryň eýeçiligindäki ýerleri dargatmagy, olara edilýän eglişikleri ýok etmegi talap edýär.