Amerikanyň Birleşen Ştatlary taryhy: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut
Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok |
Gysgaça mazmuny ýok |
||
Setir 1:
==Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň döredilmegi==
'''MEỲILNAMA'''
1. Baknalyklaryň esaslandyrylmagy.
2. Demirgazyk Amerika baknalyklarynyň durmuş-ykdysady ösüşi.
3. Garaşsyzlyk ugrunda uruş.
4. ABŞ-ň döredilmegi.
Amerikany Kolumbyň açmagy we onuň Ỳewropa deňiz ýurtlary tarapyndan özleşdirilmegi Täze Dünýäde günbataryň siwilizasiýasynyň ýaýramagynyň başyny başlady. Demirgazyk Ameriikanyň ykbaly üçin onuň XVIII asyrda Britan baknasyna öwrülmegi aýgytlaýjy waka boldy.şol sebäpden ol ýerlerde göçme baknalar emele geldi, olar ösüşiň uzak döwrüni, ýagny 160 ýyldan gowrak döwürden soň Angliýadan bölünip aýryldy we günbatar ýarym şarynda uly döwleti döretdiler, geljekde ol dünýäniň beýik döwletleriniň biri bolan ABŞ boldy.
Ispan Amerikasynyň uly baýlyklary britan harsy dünýälerini öz gününe goýanokdy. Olary esasan hem amatly ekerançylyk ýerleri (ol ýerlerde az sanly indeýler ýaşaýardylar) gyzyklandyrýardy.
Şonuň üçin London we Plimut hususy aksioner kompaniýalary ilkinjiler hatarynda şol ýerleri baknalyga öwürmeklige girişdi. Olar şa Ỳakaw I Stýuartdan sylag hatyny alyp, täze ýerlere göçüp barmaga başladylar. Demirgazyk Amerikada iňlisleriň ilkinji hemişelik ýaşamaga baran ýeri Jeýmistaun şäherçesidi, ol 1607-nji ýýlda geljekde Wirginiýa baknalygy boljak ýerde emele gelipdi. Ilki-ilkiler göçüp baranlar uly kynçylyklara duçar boldy, açlyk, sowuk howa, keselçilik, indeýler bilen bolan çaknyşyklar. Dine 1616-njy ýýlda ol ýerlere temmäkiniň we öndürilişiniň ýola goýulmagy we ony amatly nyrhda Angliýa satmak ol ýerlere täze adamlaryň gelmegini üpjün etdi. 1625-nji ýýlda tagta çykan Karl I Wirginiýany şa baknalygy diýip jar edýär we ol ýerde öz häkimini belleýär. Wirginiýadaky jemgyýetçilik gatnaşyklar we sosial düzüm beýleki baknalyklara nusga bolýar. Soňky döwürlerde Demirgazyk Amerikada baknalygyň beýleki görnüşleri ýagny, şa baknalaryndan başga hususy baknalar hem döräp başlady. Bu diýildigi indi şa Angliýanyň uly baýlaryna ýer berip başlaýar. 1632-nji ýýlda Karl I lord Baltemora Werginiýanyň demirgazyk bölegini eýeçilige berýär. Meri Lend 1681-nji ýýlda Karl I Uilýan Tenna ýerleri eýelemek hatyny gowşurýar, şol ýerler hem onuň ady bilen baglanyşykly Pensilwaniýany emele getirýär. Penniň özi 1682-nji ýýlda Filadelfiýa şäherini esaslandyrýar. Hususy ýerlere şeýle hem Demirgazyk we Günorta Karolina şeýle hem Nýu-Ỳork obasy ýerleri hem öwrülipdi. 1685-nji ýýlda Nýu-Ỳork obasynyň eýesi gersog Ỳork şa ỲakawII diýip yglan edildi. Baknalygy şa baknalygy adyny aldy. Nýu-Ỳork obasynyň günorta bölegi başga birine satylyp ol Nýu-Jersi adyny aldy. 1732-nji ýýlda Jorjiýa baknalygy hususy baknalyk hökmünde emele gelip, 1752-nji ýýlda ol şa baknalygyna öwrüldi. Ýurduň Demirgazyk gündogar bölegi bilen täze Plimut obasyna esasan hem Angliýadan puritanlar (dini garaýyşly adamlar) göçüp gelip başlady we 1620-nji ýýlda olar “raýat jemgyýetini” döredip häzirki massagusets ştatyny emele getirýär. Emma ol hem 1636-njy ýýlda şanyň tabynlygyna geçýär. Emma şeýle bolsa-da Angliýanyň bu baknalygynda saýlawly häkimligi we öz –özüňi dolandyryşyň ýokary edarasy hökmünde umumy ýygnagyny döretdiler.
Massaçusets Täze Angliýada birnäçe obalaryň döremegine getirdi. Mysal üçin Rod-Aýlend, Konnektikut, Nýu-Gemişer we MEN olar esasan hem Massaçusetsde hem giň ýaýran puritançylyk (ýagny XVI-XVIII asyrda Angliýada dini hereket olar päk boluň göze görünmekligi aňladýan).
Demirgazyk Amerikada esasan XVII asyryň ahyrlarynda XVIII asyryň başlarynda sossial-ykdysady ösüş orta asyrlar görnüşindedi. Şonuň üçin hem ýerleri plantasion görnüşinde ösdürmek ýola goýulyp başlandy. Ol bolsa goşmaça işçi güýjüni (serwentler we garagullar) getirmegi talap edýärdi. Şonuň üçin bu döwürde gul söwdasy has girdejili işe öwrülip başlady. Demirgazyk Amerikanyň baknalyklaryndaky ilatyň esasy bölegi (80 ý) fermerlerdi. Olar iki dürlidi birinjisi şa ygtyýarlaryndaky baknalyklaryň fermerleri, olar esasan öz gün-güzeranyny görmäge maksat edinýärdiler. Ikinjisi ýerlerdäki fermerler. Olaryň ýagdaýý has agyrdy, sebäbi olara salynýan (kwitrenta) salgytlar has agyrdy.
Amerikada dolandyrmagyň (ýagny uly bolmadyk toparyň syýasy we ykdysady dolandyryşy) usuly agdyklyk edýärdi. Ýurtda nesilden-nesle geçýän baý we gurply maşgalalar ýurdy dolandyrýardylar. Emma olar Ỳewropa ýurtlaryndan tapawutlykda, baknalyklarda häkimiýet ýumşak durmuş bolsa kesgitli görnüşde bolupdyr.
Täze Angliýada şäher ýygnaklary ýagny buthana wekilleriniň üýşmeleňi adaty ýagdaýa öwrüldi. Bu ýygnaklaryň maksady esasan hem jemgyýetdäki dürli gatlaklaryň özara syýasy deňagramlygyny saklamaga gönükdirilipdi.
Baknalyklaryň erkin wekilleriniň durmuş derejesi (onuň dowamlylygy we maddy üpjünçiligi boýunça) Ỳewropa ýurtlarynyňkydan birneme ýokarydy. Baknalyklarda şäherleriň çet gyrasynda ýaşaýanlar onçakly kän däldi. (mysal üçin Angliýa stýuartlar döwründäki garyplar, gedaýlar we ş.m ýaş ýerleri ýaly). Şol bir wagtda egerde Ỳewropany tutuş basybalyşylykly uruşlar gurşap alan bolsa, baknalyklarda ilat asudalykda ýaşaýardy, diňe aýry-aýry wagtlar indeýler bilen çaknaşyklar bolup duryardy. Şonuň ýaly hem baknalyklarda Angliýa we beýleki Ỳewropa ýurtlaryna seredeniňde salgyt ulgamy häli döredilmändi, şalyk ähli çykdajylary oz boýnuna alýardy. Umuman aýdylanda, amerikan jemgyýetinde bu döwürde, ýagny ösüşiň irki wagtynda adam öz başarjaňlygy we çekýän zähmetiniň netijesinden arkaýyn peýdalanyp bilýärdi. Protestant dini adamlary ýokary medeniýetli zähmete, zähmetsöýüjilige, ayawlylyga ugrukdyrýardy. Halal gazanylan baýlyk bolsaa adamyň hudaý tarapyndan ýalkalanyny aňladýardy. Umuman Ỳewropa ýurtlarynyň ýaşaýjylaryna seredeniňde giň ykdysady, syýasy we dini azatlyklardan peýdalanýan amerikanlar, olary giňeltmäge we pugtalandyrmaga çalyşýardylar. Emma şol bir wagtda olar şanyň parlamentiniň baknalyklar barasyndaky syýasatyndan, olaryň garaşly bolmak howpundan howatyrlanýardylar.
XVIII asyryň ortalarynda Demirgazyk Amerika baknalyklary hojalyk gatnaşyklary ösüpdi. Olarda içerki söwda ýola goýulypdy, ykdysady dagynyklygyň ýerine ykdysady gatnaşyklaryň ýakynlaşmagy duýulýardy. Dogrudan hem hakykat ýüzünde olar öz deňiz flotuny, uly möçberde tokaý önümlerini we ekerançylyk ýerlerini edinipdi.plantatorlar-temmäki, tüwi önümlerini öndürip daşary ýurtlara satyp başladylar, gowaçany ekmegiň ilkinji synanyşyklary boldy. Bu döwürde ilatyň sanynyň artmagy hem duýulýardy. (mysal üçin 1688-nji ýýlda 200 müň adam bolan bolsa, 1775-nji ýýlda 2,7 mln gowrak. Baknalyklaryň sosial-ykdysady ösüşini görkezýän dililleriň biri ol hem duralga (port) şäherleriň ösüşi. Olar içerki we daşarky söwdanyň merkezidi. Mysal üçin Boston, Nýu-Ỳork, Filadelfiýa, Baltimor, Ģarlston we başgalar. Şol bir wagtda baknalyklarda ylym, bilim, medeniýet hem ösýärdi. XVIII asyryň başlarynda ol ýerde gazet-žurnallar çap edilip baslady, jemgyýetçilik we hususy mekdepler we kolledžler döräp ugrady. Şol baknalyk kolledžler geljekde dünýä belli amerikan uniwersitetlerine öwrüldiler. Mysal üçin Garward, Prinston, Kolumbiýa uniwersitetleri. Baknalygyň ahyryna amerikan magaryfynyň görnükli wekilleri Jefferson, Jon Adams, Jeýms Medison, Franklin. Bu ýagdaýlaryň hemmesi ösüp barýan milletiň diňe maddy mümkinçilikleriniň däl, eýsem ruhy güýjüniň bardygyny görkezýärdi. Şeýle şertlerde Demirgazyk Amerika ýurtlarynda garaşsyzlyk ugrundaky göreş meýilleri emele gelip başlady. Emma Beýik Britaniýa XVIII asyryň ortalarynda ýurduň diňe içerki ýagdaýlaryny kadalaşdyrmak bilen çäklenmän, eýsem ol ýediýyllyk (1756-1763) uruşda Fransiýadan üstün çykýar hem-de Demirgazyk Amerikanyň we Kanadanyň we beýleki fransuz baknalyklarynyň doly ygtyýarly eýesi bolýar.
Angliýanyň öz baknalyklarynda telekeçiligiň erkinligini çäklendirmek synanyşygy Garaşsyzlyk ugrundaky urşuň ykdysady sebäplerinden biri boldy. Ondan başga-da 1763-nji ýylyň kanuny adamlaryň günbatara özbaşdak göçmegini gadagan edýärdi hem-de hususy ýer eýelerinden, lordlardan alynýan salgydy artdyrdy. 1764-nji ýýlda kabul edilen karar boýunça harytlaryň birnäçesini gümrük pajy girizilýärdi. Şeýle hem 1765-nji ýýlda Amerikada 10 müň adamdan ybarat goşun saklamak karar edildi. Iň agyr kararlardan biri ol hem möhür salgytlarydy. Şol boýunça ähli doldurylýan resminamalar we çap edilýän neşirler hökmany salgyt tölemeli edilýärdi. Beýle çäklendirmeler baknalyklarda güýçli närazylyk döretdi. Ilkinji gezek Demirgazyk amerika baknalykda adamlar şäherleriň köçelerine çykdylar. Olar iňlis hökümetine öz närazylyklaryny bildirýärdiler. Şol bir wagtda agrar hereket hem ýaýbaňlandyrdy, Nýu-Ỳork, Demirgazyk we Günorta Karolina baknalyklarynda ol uly gerime eýe boldy.
1774-nji ýýlda Filadelfiýada ilkinji kontinental kongres ýygnakdy ol esasan hem baknalyklaryň wekillerinden ybaratdy. Onuň kabul eden kararynda baknalyklaryň öz-özüni dolandyryşa hukugynyň barlygy aýratyn nygtalýardy. Şeýle hem 1775-nji ýýlyň martynda Werginiýada bolan kanun çykaryldy. Ýygnakda azatlyk, erkin durmuş we hususy eýeçiligiň ykrar edilmegi barada kararlar kabul edildi. Şeýlelikde Demirgazyk Amerikada garaşsyzlyk ugrundaky urşuň sosial ykdysady, syýasy sebäpleri bişişipdi. Ol 1775-nji ýýlyň 19 aprelinde şol urşuň başlanmagyna getirdi.
1775-nji ýýlyň Magtymguly aýýnda iki kontinental kongress başlandy (birinjisi 1774-nji ýýlda toplanda baknalyklaryň wekilleriniň maslahaty, şonda baknalyklaryň öz-özüňi dolandyryş hukugy hökmünde meselä seredildi, emma ýurt garaşsyzlygyny häli ykrar edenokdy). Ikinji kontinental kongress ozaly bilen özüni amerikan hökümeti hökmünde ykrar etdi. Onda kongressiň agzalary aýgytly hereketlere başlamalydygyny belläp ilki bilen goşuny döretmek zerurulygyny kesgitledi. Amerikanyň geljekki güýçleriniň başynda Werginiýanyň iri ýer eýesi (plantator) we tejribeli söweşişi, polkownik Jorj Waşington goýuldy. Şeýle hem demokrat Tomas Peýn metbugatda “Sagdyn pikirlenmek” çagyrylyşyny çap edip, onda esasan hem baknalyga garşy göreşmän, azatlygy gazanyp bolmaz, diňe garaşsyzlyk we dolandyryşyň respublika görnüşi Amerikany beýik geljege getirer diýip belleýärdi.
1776-njy ýylyň Gorkut aýynyň dördünde kongress T.Jefferson tarapyndan düzülen Garaşsyzlyk deklorasiýasyny kabul etdi. Bu waka amerikan däl eýsem bütindünýä taryhy resminamady. Ol hakykat yüzünde ilkinji adam hukuklarynyň deklorasiýasydy. Onda “Ähli adamlar deň ýagdaýda dünýä indi, olara beýik ýaradan tarapyndan birnäçe bölünmez huhuklar berlen, olardan ýaşamaga, erkinlige we bagtly bolmaga ymtylyş hukuklarydyr. Her gezek haçanda dolandyrmagyň görnüşi üýtgese, hem-de ol ýokardaky maksatlara ters gelse, beýle ýagdaýda halk şol düzgüni üýtgemeli ýa-da dole ýok etmäge hukuklydyr” diýip belleýär.
Taryhda ilkinji gezek bu resminama döwlet gurluşynyň esasy hökmünde halkyň özygtyýarlylygy kesgitledi. Şeýle hem Deklarasiýa indiden beýläk baknalyklar “erkin, azat we garaşsyz ilatlardyr” diýip beýan edýär. Deklarasiýada ykrar edilen azat we garaşsyz ştatlaryň uruş yglan etmäge, ýaraşyk baglaşmaga, toparlara (soýuzlara) goşulmaga, söwda etmäge hem-de garaşsyz döwlete mahsus ähli hereketleri etmäge hukuklydyr diýip belleýär. Emma garaşsyzlyk pikiri ähli amerikanlar tarapyndan biragyzdan makullanmady. Köp adamlar ykdysady, syýasy we beýleki sebäpler boýunça Angliýadan bölünip aýryljak däldiler. Olara esasan hem iri ýer eýeleri (hususy baknalyklaryň eýeleri), şa gullukçylary (işçileri), iri söwdagärler we başgalar girýärdi. Olara loýalistler diýip at berildi. (ýagny şa we iňlis parlamenti goldaýanlar)Fermerleriň we arendadorlaryň bir bölegi hem şolara girýärdi. Emma şeýlede bolsa garaşsyzlygyň tarapdarlary ýagny amerikan täjirleriniň we telekeçileriň aglaba bölegi, garaşsyzlygy goldamak üçin uly möçberde pul kömegini berýärdiler. Şeýlede garaşsyzlyk deklarasiýasyny ýaş abraýa wezipä kowalaşýan, kontinental kongresde häkimiýet edara we goşunda wezipe ugrunda göreşýän syýasatçylardy.
1775-nji ýylda ilkinji harby üstünliklerden soňra yzygider ýeňilişler başlandy. Britan goşunlary san taýdan hem-de söweş tälimleri boýunça amerikanlardan agdyklyk edýärdi. Emma amerikanlar hem ejiz däldi, Jorj Waşingtonyň kä hüjüm hereketlerini uly batyrgaýlyk bilen edýärdi, käte yza çekilýärdi.
Amerikan goşunlarynyň agyr ýagdaylara düşmegine loýalistleriň özbaşdak harby güýçlerini döretmegi hem-de olaryň iňlisler bilen bile hereket etmegi hem sebäp bolýardy. Waşingtonyň goşunynyň üpjünçiligi hem gowşakdy, ýarag we pul ýetenokdy. Azyk önümlerini kä halatlarda karzyna almaly bolýardy. Iňlis kän gowy däldi, goşun (goşmaça ) getirmek, üpjünleşdirmek gaty agyrdy. Häli 1775-nji ýýlda şa Georgiý III rus imperatory Ỳekaterina II kömek sorap 20 müň esgerli goşun ibermegini haýyş edip sorapdy, emma ol razylyk bermedi. Şonuň üçin ýetişmeýän goşuny german knýazlaryndan uly pula hakyna tutma esgerleri almaly bolýardy. Garaşsyzlyk ugrundaky göreşiň ahyryna Amerikada 56 müňe golaý iňlis esgerleri bolup goşuny 20 müňden gowrakdy.
1776-njy ýylyň güýzünde Nýu-Ỳork şäheriniň golaýynda agyr söweşlerden soň Waşingtona zordan galan goşun bölümlerini saklap galmak başartdy. 1776-1977-nji ýyllaryň gyşynda Waşingtonyň Nýu-Jerst ştatynda duşmana uly zarba urdy. Emma 1777-nji ýýlyň güýzünde amerikanlar bir tarapdan uly ýeňilişe sezewar edildi, ýagny ABŞ-nyňpaýtagty Filadeliýa iňlisler tarapyndan eýelendi, ikinji tarapdan amerikanlar Demirgazykda Saratogada 7 müňden gowrak iňlis goşunyny gabawa aldy. Şeýle hökmünde Fransiýa bilen ýaranlyk baglaşdy. Ondan soň Angliýa garşy 1779-njy ýýlda Ispaniýa, 1780-nji ýýlda Gollandiýa uruş yglan etdi.
Amerikanyň garaşsyzlygy ugrundaky urşa Fransiýanyň milli gahrymany Markiz de Zataýet, rus dworýany Wetter don Kazental, polýak watançysy Toldeum Kostýuşko gatnaşdylar. 1780-nji ýýlda Angliýa urşy dowam edýärdi we birnäçe ýeňişler gazandy. Esasan hem ABŞ-nyň günortasynda olar Ģarltony eýelediler we amerikanlary günorta Karolinoda derbi-dagyn etdiler. ABŞ bilen Angliýa ilki başdaky ýaraşyk şertnamasy 1782-nji ýýlda Parižde baglaşyldy, gutarnyklysy-Ruhnama aýynyň üçi 1783-nji ýýlda. Onuň baş netijesi hem ABŞ-nyň doly ykrar edilmegi bilen tamamlandy, ol resmi ýagdaýda özbaşdak, garaşsyz döwlet hökmünde diýip yglan edildi. Onuň araçägi günbatarda missisipi derýasy günortada 31-nji parallele çenli, Frorida Ispaniýa degişli, Kanada hem Angliýa berildi.
Uruş gidýärkä ýaş respublikançylaryň ýolbaäşçylary uly özgerişleri amala aşyrdy. Uly baknalyklar respublikanyň çägindäki ştatlara öwrüldi. 1776-1780-nji ýyllar aralygynda ol ýerlerde konstitusiýalar kabul edildi.
ABŞ-nyň ilkinji döwlet gurluşy konfederasiýany göz öňüne getiryärdi, şol esasda özygtyýarly ştatlaryň şertnamasy baglaşylýardy. Merkezi häkimiýeti kontinental kongress amala aşyrylýardy. Ol esasan ştatlaryň wekillerinden ybaratdy. Bu häkimiýetiň häli şahalary ýokdy, (Prezident, senat, ýokary sud). Şolsebäpden hem her bir ştatyň öz maliýe ulgamy harby güýçleri, gümrük kadalary (düzgünleri) we ş.m bardy. Sebäbi häli-şindi özbaşdaklygy gazanan, baknalyklardan çykan döwletiň dolandyryş, ulgamyny esaslandyrmak kyndy. Emma şeýle bolsada käbir öňden görüji syýasatçylar federatiw respublikany merkez we umumy milli konstitusiýa esasynda döretmäge kesgitläpdirler. Emma uruşdan soňky ykdysady ýagdaý häli hatda söwdanyň we maliýe ulgamyny hem kadalaşdyrmaga mümkinçilik berenokdylar. Her bir ştat häli özbaşdak ygtyýarly bolan soň, konfederasiýanyň hökümiýetinde býüdžet hem ýokdy, bank hem, şeýle şertlerde merkezleşdirmek zerurlugy ýüze çykdy. Emma eýýam ýurtda närazylyk ösüp başlady. Esasan hem 1786-1787-nji yylda Massaçüsetsde we goňşy ştatlarda fermerleriňöleginiň çýkyşlary başlandy. Şolaryň biri hem Daniel Şeýsiň baştutanlygyndaky gozgalaň. Olar Massaçusetsde häkimýeti ele aldylar. Oňa garşy ştatda ýygnalan goşun iberildi. Kontinental kongres bu işe goşulyp bilenokdy, sebäbi häli merkezleşen döwlet ýokdy. 1787-nji ýylda tomusda federal konstitusiýa işlenip düzüldi, ol esasan hem ähli ştatlaryň wekilleriniň gatnaşmagy bilen. Şonda häkimýetiň konfederasiýa gurluşy tankyt edildi we kemçilikleriň düzedilmegi hödürlenildi. Konstitusiýanyň taslamasyny taýýarlamaga abraýly raýatlar, şol sanda J. Waşinkton, B. Franklin, şeýle hem Amerikan akyldarlarynyň syýasatçylarynyň täze ýaş nesillerden Aleksandr Gamilton, Jeýms Medison we başgalar.
Düzülen konstitusiýa örän göwne jaý häsiýetdedi. Onda merkezi häkimýetiň ygtyýarlyklary üzül kesil kesgitlenipdi. Konstitusiýa täzelik girizmek, üýtgeşmeler girişmek işlenip düzüldi. Emma ýurduň esasy ýagdaýlary häzirki hereket edýän konstitusiýada görkezilen konstitusiýa boýunça ABŞ-nyň Prezidentiniň wezipesi saýlawly bolmalydyr diýip belleýär, onda-da gaty giň ygtyýarlyklar bilen, ABŞ-nyň ýökary sudunyň başda durmagynda garaşsyz sud ulgamy kesgitledi. Federal konstitusiýa diňe 13 ştatyň 9-ň tassyklamagy esasynda güýje girýärdi. 1788-nji ýýlyň Oguz aýýnda täze konstitusiýa güýje girdi. 1791-nji ýýlyň Sanjar aýýnda ABŞ-da hukuklar hakyndaky kanun hereket edip başlady. ABŞ-nyň döredilmegi özboluşly göreşiň netijesidir. Sebäbi bir tarapdan baknaçylyga garşy uruş, ýagny iňlislere garşy uruş hereketleri bilen bir hatardan ýurduň içinde hem özgerişler amala aşyrylýardy.
ABŞ täze döwrüň ilkinji demokratik döwleti hökmünde emele geldi. ABŞ-nyň garaşsyzlyk ugrundaky göreşiniň häsiýetli aýratynlygy ol hem ABŞ-da (Terroryň) sütemiň ýoklugydy. Mysal üçin XVIII asyr iňlis, fransuz rewolýusiýalary ýalydy. Ýurtda ýekeje şa häkimi (gubernatory) jezalandyrylmady, loýalistlere ABŞ-dan çykyp gitmäge mümkinçilik berdiler. Baknalyklaryň öz garaşşyzlygy ugrundaky göreşi we respublikanyň jar edilmegi öňde baryjy Ỳewropa döwletlerinde gahar-gazap döretmedi. ABŞ-ny esaslandyryjylar öz maksatlaryna ýetmek üçin ýurduň içerki möhüm meselelerini özboluşly serişdeler we usullar arkaly amala aşyrdylar. Takt agdaryşygy, pitne turuzmak ýaly serişdeleriň deregine köplenç ylalaşyklar arkaly wajyp syýasy meseleler çözülýärdi.
Diňe şu ýagdaýlar göreşe baştutanlyk eden adamlary häkimýeti ahyryna çenli saklamagy üpjün etdi. Şonuň üçin hem J. Waşinkton beýik serkerdebaşy bolanlygyna seretmezden onuň täze sezar ýada Kranwel bolmak niýeti ýokdy. Şeýlelikde ABŞ-da ýeňişli tamalanan garaşşyzlyk ugrundaky uruş we ABŞ-nyň döredilmegi bu ýurtda düýpli özgerişleriň amala aşyrylmagy üçin oňaýly şertler döretdi.
==1918 – 1939-njy ýyllar aralygynda==
'''Meýilnama:'''
| |||