Wikipediýa

Grünwald söweşi: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Browse history interactively
← Ozalky wersiýa bilen aratapawutIndiki wersiýa bilen aratapawut →
Content deleted Content added
WizualWikitekst
Replacing Jan_Matejko,_Bitwa_pod_Grunwaldem.jpg with File:Matejko_Battle_of_Grunwald.jpg (by CommonsDelinker because: Duplicate: Exact or scaled-down duplicate: [[:commons::File:Matejko Battl
clean up using AWB
Setir 12:
|savaşan1== [[Polşanyň taryhy (1385–1569)|Polýak korollygy]]<ref name=Turnbul25>[[Stephen Turnbull (historian)|Stephen Turnbull]], ''Tannenberg 1410 Disaster for the Teutonic Knights'', 2003, London: Osprey Campaign Series no. 122 ISBN 978-1-84176-561-7, [http://books.google.com/books?id=GH_u9mKEL6oC&pg=PA25&vq=armies&dq=battle+of+Grunwald&lr=&source=gbs_search_s&sig=Ugaxf86XOavQ6MjSaLBhZsoZ8vU pp.25]</ref><br />[[Faýl:Herb Pogon Litewska.jpg|25px]] [[Beýik Litwa knýazlygy]]<br />Polish-Lithuanian vassals, allies and mercenaries:<ref name=Turnbul26/><br />{{flagicon|Moldavia}} [[Moldavia|Moldawiýa knýazlygy]]<ref>Britannica Hungarica, Hungarian encyclopedia, 1994. ISBN 9630623506</ref><br /> [[Tartars]]<ref name=Turnbul25/> [[Bohemians]]<ref name=Turnbul26/>, [[Morawiýalylar]]<ref name=Turnbul26/> [[Ruteniýalylar]]<ref name=Turnbul27>[[Stephen Turnbull (historian)|Stephen Turnbull]], ''Tannenberg 1410 Disaster for the Teutonic Knights'', 2003, London: Osprey Campaign Series no. 122 ISBN 978-1-84176-561-7, pp.27-28</ref>
|savaşan2=[[Faýl:Den tyske ordens skjold.svg|25px]] [[Tewton ordeni]] we hakynatutma urşujylar, Ýewropanyň dürli ýurtlarynyň rysarlary
|kumandan1= [[Jogaila]] (Władysław II Jagiełło), supreme commander of the allied host<ref name=Turnbul26>[[Stephen Turnbull (historian)|Stephen Turnbull]], ''Tannenberg 1410 Disaster for the Teutonic Knights'', 2003, London: Osprey Campaign Series no. 122 ISBN 978-1-84176-561-7, pp.26</ref><br />
 
[[Faýl:COA of Gediminaičiai dynasty Lithuania.png|25px]] [[Vytautas the Great]], commander of the Lithuanian army
Setir 31:
}}
 
'''Grünwald söweşi''' (Tannenberg söweşi, [[15 iýul]] [[1410]]) — [[Polşa]] bilen [[Beýik Litwa Knýazlygy|Beýik Litwa Knýazlygynyň]]nyň [[Tewton ordeni]]ne garşy alyp baran [[Beýik uruş|Beýik urşunyň]] ([[1409]]—[[1411]]) iň bir aýgytlaýjy söweşi. Söweş Tewton ordeniniň goşunynyň doly derbi-dagyn edilmegi bilen gutarypdyr. Ol [[Grünwald|Grünwaldyň]]yň we Tannenbergiň ([[Prussiýa]]) golaý-goltumynda bolup geçipdir, şonuň üçin hem şeýle atlandyrylypdyr. ▼
 
▲'''Grünwald söweşi''' (Tannenberg söweşi, [[15 iýul]] [[1410]]) — [[Polşa]] bilen [[Beýik Litwa Knýazlygy|Beýik Litwa Knýazlygynyň]] [[Tewton ordeni]]ne garşy alyp baran [[Beýik uruş|Beýik urşunyň]] ([[1409]]—[[1411]]) iň bir aýgytlaýjy söweşi. Söweş Tewton ordeniniň goşunynyň doly derbi-dagyn edilmegi bilen gutarypdyr. Ol [[Grünwald|Grünwaldyň]] we Tannenbergiň ([[Prussiýa]]) golaý-goltumynda bolup geçipdir, şonuň üçin hem şeýle atlandyrylypdyr.
 
== Atlar we Ýerler ==
Line 43 ⟶ 42:
 
Söweşe goşulan beýleki halklar tarapyndan söweşiň atlandyrylyşy: [[Belorus halky|beloruslar]]: ''Гру́нвальдзкая бі́тва'', [[Ukrain halky|ukrainler]]: ''Ґрю́нвальдська би́тва'', [[Rus halky|ruslar]]: ''Грю́нвальдская би́тва'', [[Tatar halky|tatarlar]]: ''Grünwald suğışı'', [[Çeh halky|çehler]]: Bitva u Grunvaldu, [[Rumyn halky|rumynlar]]: Bătălia de la Grünwald.
 
 
== Garşylyklaýyn goşunlar ==
 
[[15 iýul]] [[1410]]-da ir säher bilen iki goşun [[Grünwald]], [[Tannenberg]] we [[Łodwigowo]] (Ludwigsdorf) obalarynyň arasyndaky meýdanda duşuşdy. Iki goşun hem gapma-garşy ýagdaýda ýerleşdi. Polýak-litwa goşuny Ludwigsdorf we Tannenberg obalarynyň öňünde ornaşýardy. Onuň çep ganatyny korol [[Wladislaw Ýagaýlo|Ýagaýlonyň]] [[Polşa|polýak]] goşunlary goraýardy. Ol aglaba agyr kawaleriýadan düzülendi. Soýuzdaş güýçleriň sag ganatyny bolsa, Beýik knýaz [[Beýik Witautas|Witautasyň]] goşuny saklaýardy. Ol esasan ýeňil kawaleriýadan ybaratdy. Sag ganatdaky otrýadlaryň hatarynda [[Beýik Litwa Knýazlygy|Beýik Knýazlygyň]] ähli künjeginden gelen tuglar, şeýle-de [[Jelaleddin han|Jelaleddin hanyň]]yň ýolbaşçylygyndaky [[tatar]] urşujylary, [[Alexandru cel Bun|Alexandru cel Bunuň]]uň ýollan [[Moldawiýa|moldowan]] [[ýeňil atly goşun]]y hem-de ähtimal [[Serbiýa|serbler]] bardy. [[Tewton ordeni|Tewton ordeniniň]]niň goşunlary bolsa esasan agyr kawaleriýadan we pyýada goşundan düzülendi.
 
 
== Söweş ==
Söweş günortanlar [[Beýik Witautas|Witautasyň]] [[ýeňil atly goşun|ýeňil atly goşunynyň]]ynyň [[Tewton ordeni|tewton rysarlarynyň]] çep ganadyna hüjüm etmegi bilen başlandy. Hüjüme [[artilleriýa]] zalpy bilen gaýtawul berildi (ähtimal, meýdan artilleriýasynyň ilkinji we onçakly şowly bolmadyk ulanylyşy). [[Ýeňil atly goşun|Ýeňil atly goşunyň]]yň yzy bilen galan urşujylar hem söweşe girdiler. Olara indi toplaryň we ýaýçylaryň oklary howp salmaýardy. Muňa jogap edip [[Wallenrod|Wallenroduň]]uň agyr atly goşuny garşylyklaýyn hüjüme geçdi. Şonuň bilen bir wagtyň özünde birinji liniýanyň ilkinji [[Polşa|polýak]] goşuny hem-de [[Tewton ordeni|Ordeniň]] sag ganaty çaknyşyga goşuldy.
[[Faýl:Grunwald 2003.jpg|right|thumb|300px|[[Jagiełło]] söweşiň 2003-nji ýyldaky rekonstruksiýasynda.]]
[[Faýl:Battle of Grunwald (After the Battle).jpg|thumb|300 px|left|[[Alfons Muça|Alfons Muçanyň]]nyň çeken suraty, Grünwald söweşiniň gandöküşikligi.]]
 
[[Litwa]] [[Atlyatly goşun|atly goşuny]]y tewton rysarlaryna garşylyk görkezip bilmän, bosga düşüp gaçyp ugrady. [[Wallenrod]] olaryň yzyndan kowalamaga başlan hem bolsa, Ordeniň agyr atly goşuny beýikli-pesli ýerlerde çalt hereket edip bilmedi. Bu bolsa, [[Beýik Witautas|Witautasa]] goşunyny täzeden toparlara bölmäge puryja berdi. Şol bir wagtda [[Wallenrod]] litwa-rus [[Pyýadapyýada goşun|pyýada goşunynyň]]ynyň güýçli gaýtawul bermegine duçar boldy. Bu polklara ýardam bermek üçin Witowt öz otrýadlaryny ugratdy. Bu ädim söweşiň gidişini üýtgetdi. Onuň üstesine-de, [[Lihtenşteýn]]i gysyp çykaran polýak goşuny Wallenrody sag ganadyndan hem gabap başlady.
 
Ýagdaýy düzetmek üçin [[Ýungingen]] tewton kawaleriýasynyň ikinji liniýasyny söweşe girizdi, emma polýaklar hem [[Wladislaw Ýagaýlo|Ýagaýlonyň]] baştutanlygyndaky rezerwleri herekete geçirdiler. [[Beýik Witautas|Witautasyň]] litwa kawaleriýasy bolsa üstünlik bilen söweş meýdanyna gaýdyp geldi we Ordeniň söweşe [[pyýada goşun]] bilen goşulyp manýowr etmek ukybyny ýitiren çep ganadyna agyr zarba urdy. [[Ýungingen|Ýungingeniň]]iň wepat bolmagyndan we [[Tewton ordeni|tewton goşunynyň]] käbir bölekleriniň söweşi dowam etdirmekden ýüz öwreninden soňra [[Tewton ordeni|Ordeniň]] goşuny uly basga düşüp gaçyp ugrady.
 
Üç sany serkerde bilen bilelikde jemi 205 sany [[orden halypasy]] gurban boldy. Jemi adam ýitgisi 8 müň adam çemesi boldy. Polýak-litwa goşunynyň ýitgisi bolsa näbelli bolmaklygyna galýar.
Çeşmesi: "https://tk.wikipedia.org/wiki/Grünwald_söweşi"