Peru: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut
Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok |
|||
Setir 6:
|-
| align="center" width="140px" | [[Faýl:Flag_of_Peru.svg|125px]]
| align="center" width="140px" | [[Faýl:
|-
| align="center" width="140px" |
| align="center" width="140px" |
|}
|-
| align=
|-
| '''[[Paýtagt]]y'''
| [[Lima]]
|-
| '''[[Resmi dil]]ler'''
| [[Ispan dili]], [[Keçua dili]] we [[Aýmara dili]]
|-
| '''[[Prezident]]'''
| [[Pedro Pablo Kuçinski]]
|-
| '''[[Baş bakan]]'''
| [[Fernando Zawala]]
|-
| '''[[Birinji Wiţe prezident]]'''
| [[Martin Wizkarra]]
|-
| '''[[IkinjiWiţe prezident]]'''
| [[Mersedez Araoz]]
|-
| '''[[Gimn]]i'''
| [[Himno Nacional del Perú]]
|-
| '''[[Pul]]y'''
| [[Sol]]
|-
| '''[[Telefon kody]]'''
| +51
|-
| '''[[Internet TLD]]'''
| [[.pe]]
|}
'''Peru'''
▲'''Peru''' – [[Günorta Amerika]]daky döwlet. Ol demirgazyk-günbatarda [[Ekwador]], demirgazykda [[Kolumbiýa]], gündogarda [[Braziliýa]], günorta-gündogarda [[Boliwiýa]] we [[Çili]] bilen araçäkleşýär. Ýurduň günbataryny [[Ýuwaş ummany]] ýuwýar.
Döwlet gurluşy: Peru – [[prezident respublikasy]]dyr. Döwlet 12 sany welaýat bilen bir garaşsyz welaýatdan ybarat. Döwlet baştutany – prezident. Kanun çykaryjy organy – Milli kongres.
==Ykdysadyýeti==
Peru agrar ýurt bolmak bilen dag magdany we balyk hojalygy senagatynda ösen ýurt. Oba hojalygynda ekerançylyga uly üns berilýär. Ýurduň azyk senagaty, aýratynam balyk hojalygy pudagy has ösen. Syýahatçylyk we söwda floty ýurduň iň bir girdejili pudaklary hasaplanýar.
Line 39 ⟶ 58:
1986-njy ýyla çenli ýurtda milli pul birligi hökmünde inti ulanylýardy. 2001-nji ýylda pul birligi peru soly boldy.
==Taryhy==
Peru 1100-nji ýyllarda gurlan [[ink imperiýasy]]nyň merkezi hasaplanýar. 1500-nji ýyllarda imperiýanyň düzümine diňe bir Peru däl, eýsem-de bolsa Kitodan Ekwadora we Mole derýasyndan Çilä çenli ähli ýerler degişli bolýar. 1532-nji ýylda [[Fransisko Pisarro]]nyň baştutanlygyndaky ispan goşuny ink imperiýasyny basyp alýar. 1535-nji ýylda Lima şäheri döredilýär. Häzir bu şäher Perunyň paýtagty. 1542-nji ýylda Peru şalygy döredilýär. [[Wenesuela]] we [[Panama]] hem bu şalygyň gol astynda bolýar. Ispan häkimligi Günorta Amerikada 300 ýyllap dowam edýär. Peru 1821-nji ýylyň 28-nji iýulynda öz garaşsyzlygyny gazanýar. Peru [[Birleşen Milletler Guramasy]]nyň we onuň beýleki ähli guramalarynyň agzasydyr.
==Gözel we syýahatçylyk ýerleri==
Peru – gadymy ýadygärlikleriň bütindünýä tarapyndan ykrar edilen goraghanasy hasaplanýar. [[Çawan]], [[Çimu]], [[Naska]], [[Tiahuano]], [[Moçika]], şeýle hem Ink medeniýetleri bu ýurda köp sanly taryhy ýadygärlikler, köşk-eýwanlar, kümmetler, piramidalar goýup gidipdir. Naska çölünde dünýä belli syrly suratlar bilen bir hatarda köp sanly gadymy ýadygärliklere duş gelmek bolýar. [[Tiauanako]] – gadymy port şäheri. Bu ýerde biziň eýýamymyzdan öňki ýyllarda binagärçilik sungaty bilen hemmeleri haýran galdyrýan daşdan ýasalan galalar, Akapana piramidasy (beýikligi 15 metr) bar. Kusko – ink imperiýasynyň paýtagty. Kusko şäherindäki ybadathanada agramy 8 tonna barabar bolan sap altyndan ýasalan jaň, gowak ybadathanasy, daşdan ýasalan dürli jaýlar bar.
Ýurduň esasy baýramy: 28-nji iýul – Garaşsyzlyk güni.
Inkleriň ýiten şäheri – Maçu
<gallery>
Machupichu1.jpg
Line 58 ⟶ 77:
Machupichukarta.jpg
</gallery>
Günorta Amerikada ýerleşýän Peru Respublikasy gadymy ýadygärlikleri we goraghanalary bilen tanalýar. Çawan, Çimu, Naska, Tiahuanko, Moçika we elbetde Ink ýaly imperiýalaryň gadymy medeniýeti bu ýurduň özboluşly medeni gymmatlyklaryny artdyrýar. Ink imperiýasy köp sanly näbelli taryhy eserleri galdyryp gidipdir. Olaryň biri-de Maçu
Bu şäher Ink hökümdary [[Paçakutek]] döwründe gurlupdyr. Taryhy maglumatlara görä, şäheriň 1440-njy ýyllarda döredilen bolmagynyň ahmaldygy çaklanylýar. Şäherde 1532-nji ýyla çenli ýaşaýyş dowam edýär. Şol ýyl ispanlar inklere degişli bolan ýerleri basyp alýarlar. Maçu
Şäher [[Urubamby derýasy]]nyň jülgesinde ýerleşýän 2057 metr belentlikdäki dag gerşinde ýerleşýär. Şäheriň ýerleşýän ýeri Peru Respublikasyna degişli.
Dagyň gerşinde ýaýlyp ýatan şäherde 200-den gowrak desga bar. Olar ybadathanalar, köşk-eýwanlar, ammarlar we jemgyýetçilik üçin ulanylýan beýleki binalardan ybarat. Şäherde orta hasap bilen 1200-e golaý adam ýaşapdyr. Olar [[Inti hudaýy]]na çokunyp, ekerançylyk bilen meşgullanypdyrlar.
400-den gowrak ýyl bu şäher unudylypdyr. 1911-nji ýylyň 24-nji iýulynda Ýel uniwersitetiniň professory, amerikaly alym Haýr Binghem tarapyndan bu ýadygärlikler täzeden tapylýar. Ol bu ýere ýerli ýolbelet oglanjyk we hökümet tarapyndan berlen gorag topary bilen barýar. Alym Binghem bu ýerde daýhanlara duş gelýär. Daýhanlaryň alyma gürrüň berişlerine görä, olar bu şäherde azat, parahat durmuşda ýaşapdyrlar. Olary ne döwlet işgärleri, ne-de salgyt toplaýjylar birahat edipdirler.
Maçu
Ispan basybalyjylary Maçu
Ýel uniwersitetiniň amerikaly alymlary Riçard Brýuger we Lýusi Salazar XVI asyrdaky ispan taryhy çeşmelerine gözden geçirip, bu şäheriň ink hökümdary Paçakutegiň gyşky köşgi bolandygyny öňe sürdüler. Tomusda ýagyş ýagýan döwründe şäherde 200-den gowrak adam galýan eken. Imperiýanyň alynmagy bilen şäher öz ähmiýetini ýitirýär we ýaşaýjylar ony hemişelik terk edýärler.
Maçu
Inkler araba ulanmandyrlar. Şonuň üçin olaryň dag ýollary basgançakly bolupdyr. Derýadan geçmek üçin daşdan köpri gurupdyrlar. Köprüler inkler üçin mukaddes hasaplanýar.
Dag gerşinden şäher gurmak üçin özboluşly ussatlyk gerek bolýar. Gurluşykçy-inžener [[Kennet Raýt]] we [[arheolog]] [[Alfredo Walensi Segarry]] şäheriň gurluşygynda işiň agramly böleginiň şäheriň umumy meýdanynyň taýýarlyk işlerine we binalaryň düýbüniň tutulmagyna gidendigini mälim etdiler. Sebäbi 500 ýyldan bäri ýagyş we sil suwlaryna garamazdan, şäher öňki durkunda dur. Diýmek, şäheriň düýbi berk tutulypdyr.
[[And medeniýeti]]niň mirasdüşerleri Maçu
==Maçu
1943-nji ýylda çilili şahyr [[Pablo Neruda]] Maçu
Maçu
==Maçu
XX asyrda alymlar tarapyndan alnyp barlan ylmy-barlag işleriň netijesine görä, XVI asyrda ispanlar basyp almazdan ozal Perunyň halky medeniýet, astronomiýa, arhitektura, gurluşyk, lukmançylyk, oba hojalygy we beýleki ugurlarda ylym babatda uly ösüşler gazanypdyr. Perunyň häzirki tutýan meýdanyndan birnäçe gadymy medeniýet ojaklary tapyldy. Alymlar we arheologlar belent-belent daglarda syrly we täsin unudylan şäherlere duş geldiler.
Maçu
==Şäheriň syýahatçylyk ähmiýeti==▼
Maçu
▲Şäheriň syýahatçylyk ähmiýeti
Maçu
{{Günorta Amerikanyň ýurtlary}}
▲Maçu-Pikçu şäheri Günorta Amerikada syýahatçylaryň iň köp syýahat edýän ýeri hasaplanýar. Her gün bu şähere 2 müň syýahatçy gelýär. UNESKO harabalara, taryhy ýadygärliklere zeper ýetmezligi üçin bu görkezijiniň 800-e çenli azaldylmagyny talap etdi.
▲Maçu-Pikçu dünýäniň täze ýedi täsinliginiň sanawyna goşuldy. [[Şweýsariýa]]da ýerleşýän “[[Täze 7 täsinlik]]” atly gazna dünýäniň täze ýedi täsinligini tapmak üçin pikirsoraşma geçirdi. Pikirsoraşma 21 eser gatnaşdy. Dünýäniň dört künjünden100 milliona golaý adam ykjam telefonlary arkaly bu pikirsoraşma gatnaşdy. Şeýle hem internet arkaly hem ses berişlik guraldy. [[Portugaliýa]]nyň paýtagty [[Lissabon]]da pikirsoraşmanyň we internetdäki ses berişligiň jemi jemlendi. Olaryň netijesinde dünýäniň täze 7 täsinligi saýlandy. Olar: Iordaniýadaky [[gadymy Petra şäheri]], [[Hytaý diwary]], Braziliýadaky [[Kristo Redentor heýkeli]], Perudaky Maçu-Pikçu şäheri, Meksikadaky [[Çiçen itza piramidasy]], [[Italiýa]]nyň [[Rim şäherindäki kolizeý]] we [[Hindistan]]daky [[Täç-Mahal]].
[[Kategoriýa:Peru| ]]
|