17:22, 25 mart 2018 senesindäki wersiýa üýtget Turkmen (gürleşme \| goşantlar) 2 099 edits Gysgaça mazmuny ýok Bellik: Wizual düzetme ← Ozalky wersiýa bilen aratapawut		17:24, 25 mart 2018 senesindäki wersiýa üýtget yzyna al Turkmen (gürleşme \| goşantlar) 2 099 edits Gysgaça mazmuny ýok Bellik: Wizual düzetme Indiki wersiýa bilen aratapawut →
Setir 1: '''Sin nasilşalygy''' — Gadymy döwürlerden bäri hytaýlylar öz watanyny „ orta patyşalyk“ diýip atlandyrypdyrlar. Şol ýerden hem Hytaýyň häzirki ady „Çžungo“ (çžun- orta, go-döwlet) gelip çykýar. Sin imperiýasy döränden soňra hytaýlylar özlerini Sinler diýip atlandyryp başladylar. Şundan soňra dünýäniň ähli ýerinde dien ýaly bu ýurduň ady Sin,Çin, Çaýna, türkmenlerde bolsa Çynmaçyn diýip atlandyrylypdyr. Hytaý, hytaýly dieýen atlar nireden gelip çykdyka? Х1-asyrda mongollar Hytaýyň Demirgazyk bölegini basyp alypdy. Olaryň içinde hem köpägi mongollapyň kidan taýpasyndandy. Kidan sözi üýtgäp ruslarda bu ýurt Kitaý görnüşinde atlandyrylýar. Türkmenlerde hem ruslaruň täsiri bilen soňky wagtlar Hytaý diýilýär. ▼ '''Sin nasilşalygy''' —Hytaý ilatynyň sany boýunça dünýäde birinji orunda durýar. Soňky maglumatlar boýunça onuň ilaty 1mlrd 350 mln adama barabardyr. Ilatynyň 93%-ni hytaýlylar (hanlar) düzýar. Azlyk halklara mongollar, dunganlar, uýgurlar, türkmenler,gazaklar gyrgyzlar, manjurlar, tibetliler degişlidir.(Hytaýdaky salyr türkmenleri barada ser. Ataýew H. Turkmeny-salary (salory) w kn.„Turkmeny zarubežnogo Wostoka“.A. 1993.str. 268-290.) ▲Gadymy döwürlerden bäri hytaýlylar öz watanyny „ orta patyşalyk“ diýip atlandyrypdyrlar. Şol ýerden hem Hytaýyň häzirki ady „Çžungo“ (çžun- orta, go-döwlet) gelip çykýar. Sin imperiýasy döränden soňra hytaýlylar özlerini Sinler diýip atlandyryp başladylar. Şundan soňra dünýäniň ähli ýerinde dien ýaly bu ýurduň ady Sin,Çin, Çaýna, türkmenlerde bolsa Çynmaçyn diýip atlandyrylypdyr. Hytaý, hytaýly dieýen atlar nireden gelip çykdyka? Х1-asyrda mongollar Hytaýyň Demirgazyk bölegini basyp alypdy. Olaryň içinde hem köpägi mongollapyň kidan taýpasyndandy. Kidan sözi üýtgäp ruslarda bu ýurt Kitaý görnüşinde atlandyrylýar. Türkmenlerde hem ruslaruň täsiri bilen soňky wagtlar Hytaý diýilýär. Hytaýy täze döwrüň başynda Min nebereleri (1368-1644) dolandyrýardy. Bu dolandyryjylara garşy 1622-nji ýylda uly daýhanlar gozgalaňy başlandy.Bu gozgalaňa li Szy Çen baştutanlyk etdi. Daýhanlaryň gozgalaňy manjurlaryň Hytaýa çozan döwri bilen gabat gelipdi. Line 42 ⟶ 40: XVII asyryň 20-nji we 30-njy ýyllary Hytaýyň taryhynda iň bir kynçylykly döwürleriň biri bolupdy. Bu döwürde bir tarapdan daşary ýurt basybalyjylary-manjurlar Hytaýy basyp almak niýeti bilen çozuşlara başlan bolsa, ikinji tarapdan ýurdyň öz içinde daýhanlar gozgalaňy başlandy. Min döwleti öz goşunlaryny iki bölüp, birini manjur basybalyjylaryna garşy, beýleki bir bölegini bolsa (1628-1644-nji ýylarda bolup geçen) daýhanlar gozgalaňyna garşy gönükdirmeli bolupdy. Manjurlar öň Hytaya garaşly, oňa salgyt töläp ýören, az sanly, çarwaçylyk bilen meşgullanýan taýpalardy. XVII asyryň başlarynda Nurhassi hanyň baştutanlygynda manjur taýpalaryny bir bütewi döwlete birleşdirmek başlandy. Nurhassi taryhda ilkinji gezek manjurlaryň döwletini döretmegi başardy.Nurhassi ýogalandan soňra ogly Abahaý tagta geçipdi. Abahaý döwründe Ssin (arassa) döwletiniň döredilýänligi jar edilipdi. Abahaý Hytaýy basyp almak işini tamamlapdy. Hytaýyň hökümeti Manjurlaryň çozuşlaryny uzak wagtlap yzyna serpikdirmegi başarypdy. XVII asyryň 40-njy ýyllaryndan başlap daýhanlar gozgalaňy täzeden, has giň gerim bilen başlandy. Gozgalaň Hytaýyň birnäce welaýatlaryny gurşap aldy. Gozgalaňyň ýolbaşçylarynyň biri Li Sszyçen (1606-1645) özüni imperator diýip yglan etdi we Pekine garşy ýörüşe başlady. 1644-nji ýylyň gurbansoltan aýynda gozgalaňçylar Pekini kynçylyksyz basyp aldylar. Çünki daşky çozuşlar we içki agzalalyklar Min döwletini gowşadypdy. Iň soňky Min imperatory özüni özi asyp öldürdi. Line 99 ⟶ 97: Umuman, Hytaý täze döwrüň başlarynda içki oňşuksyzlyklar, milletiniň,Watanynyň, milli döwletiň bähbidini öz şahsy bähbidinden ýokarda goýup bilmedik milli dönükleriň dönükligi sebäpli daşky duşmana garşy berk göreşip bilmän milli garaşsyzlygyny ýitirdi. Hytaý-han halky 267 ýyllap basybalyjylaryň däpleri, düzgünleri boýunça ýaşamaly boldy. Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy Mukaddes Ruhnamada: ”Millet bolup ýaşamak uly bagtdyr. Bitewi millet bolmagyň esasy şerti özbaşdak döwletli bolmakdyr”1 diýip belleýär. Dogrudan-da tä XX asyryň başyna çenli uzak wagtlap, milli döwletiň bolmazlygy Hytaý halkynyň bir bitewi millete öwrülmegine iň uly päsgelçilik boldy. == Çeşme == <references />

Sin nasilşalygy: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut