Himiki reaksiýa: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut
Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok |
Gysgaça mazmuny ýok |
||
Setir 9:
* Molekulýar fizika we himiki termodinamika ýaly ylymlaryň ösmegi bilen, himiki reakiýalara molekulýar nukdaý nazardan seredilip başlanypdyr.Eksperemental barlaglar esasynda (M Bodenşteýn,Makswel-Bolsman,S.Arrenius, H.Lindeman ) himiki reaksiýalar, maddalaryň diňe aktiw bölejikleriniň arasynda geçýänligi anyklanylýar,ýagny islendik bir reaksiýanyň geçmekligi üçin molekulalaryň öňünde energetik päsgelçilik ýüze çykýar.diňe şol päsgelçiligi ýeňip geçmäge ýeterlik energiýasy(çaknyşma nukdaý nazarynda kinetik energiýa) bolan molekulalar reagirleşip bilýärler.Bu energetik päsgelçilige reaksiýanyň akwileşme energiýasy diýilýär we bu päsgelçiligi ýeňip geçmäge ýeterlik eneriýgiýasy bolan molekulalara aktiw molekulalar diýilýär.Täze bölejikleriň emele gelmegine eltýän aktiw bölejikleriň arasyndaky effektiw(netijeli) çaknyşma elementar akt diýilýär:
<gallery widths="400" heights="200">
Faýl:Chemical reactions.svg|alt=Suratda birleşme,dargama we çalyşma reaksiýalarynyň elementar aktlary görkezilen.|Molekullaryň arasynda bolup geçýän elementar
</gallery>
Setir 17:
* Atomyň gurluşy,kwant mehnaikanyň ösmegi we himiki baglanyşyklaryň häzirki zaman ylmy nazaryýetleriniň açylmagy bilen himiki reaksiýa düşünjesine has takyk berilen kesgitleme
'''Himik reaksiýalar reaksiýa gatnaşýan maddalaryň agregat ýagdaýlary, sistemany düzýän kompanentleriň fazalar araçägi, reaksiýa gatnaşýan maddalaryň tipi boýunça,geçýän mehanizmi,energetik effekti,ugry, özakymlylygy ,onümiň çykymy we onümiň selektiwligi(seçilip alynmaklyk derejesni) boýunça birnäçe toparlara bölünýärler.'''
* '''Fazalar araçägi boýunça reaksiýalar gomogen we geterogen reaksiýalar diýilen toparlara bölünýärler.''' Eger-de reaksiýa gatnaşýan maddalaryň arasynda fazalar araçägi bolmasa(''reaksiýa gattnaşýan maddalary biri-birinde tapawutlandyryp bolmaýan bolsa,ýagny her bir maddany tapawutlandyrýan araçäk bolmasa'') '',''onda bu reaksiýalara gomogen reaksiýalar diýilýär.
Setir 30:
<chem>NaOH(gaty) + H2SO4{(ergin)} -> NaHSO4(ergin) +H2O{(ergin)}</chem>
* '''Reaksiýa gatnaşýan maddalaryň tipi boýunça'''
1) BIrleşme -pes molekulýar massaly bölejikleriň birleşmei we ýookary molekulýar massaly birleşmäniň emele gelmesi bilen bolup geçýän reaksiýalar <chem>CaO + CO2 ->CaCO3</chem>
2)Dargama -Ýokary molekulýar birleşmeleruň dargap pes molekulýar massaly birleşmeleriň emele gelmegi bilen geçýän reaksiýalar
<chem>2AgNO3->2Ag + 2NO2 +O2</chem>
3)Çalyşma
i)Neýtrallaşma
<chem>NaOH + HCl -> NaCl +H2O
</chem>
ii)Gidroliz
<chem>CH3COONa + H2O -> CH3COOH +NaOH</chem>
iii)Okislenme-dikelme çalyşma reaksiýasy
<chem>Fe + H2SO4(g,erg) ->FeSO4 + H2</chem>
* '''[[Okislenme dikelme reaksiýalary]]'''
Reaksiýanyň elementar aktlarynda elektron çalşygy netijesinde birleşmelerdäki atomlaryň okislenme derejeleriniň üýtgemegi bilen bolup geçýän reaksiýalara okislenme dikelme reaksiýalary diýilýär.
<chem>KIO3 + 5KI + 3H2SO4-> 3K2SO4 + 3H2O + 3I2 </chem>
<chem>2IO3- + 6H+ +5e ->I2 + 3H2O (dikelme)
</chem>
<chem>2I- -> I2 +2e (okislenme)</chem>
* '''Reaksiýanyň geçiş mehanizmi boýunça:'''
Line 61 ⟶ 95:
* '''Reaksiýanyň ýylylyk effekti boýunça:'''
''ekzotermik-ýyylygyň
''endotermik-ýylylgyň bölünip çykmagy bilen bolup geçýän himiki reaksiýalar ('' <chem>N2 + O2-> 2NO-Q</chem>'')''
| |||