Indoneziýa: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok
Gysgaça mazmuny ýok
Setir 57:
Indoneziýa ekwatoryýal, atmosferanyň çalşyp durýan mossunly zonasynda ýerleşýär. Indoneziýanyn ekwatora we adalarda ýerleşmegi ol ýerde mydama maýýl howanyň bolmagy üçin şert döredýär. Indoneziýada deňiz suwunyň tempraturasy hemişe +27-dan ýokarydyr. Suw akymlary möwsüme görä üýtgäp durýar, deňiz haýwanlaryna baý. Ýeriniň ½ böleginden gowragyny orta beýiklikdäki daglyklar we pes daglyklar tutýar. Gb,Irianda kem-kes, beýik daglyklara (in beýik ýeri 5029m) düş gelmek bolýar. Ýurduň bütin gd. Bölegini diýen ýaly epinli we wulkanyk daglar tutýar. Wulkanlar örän köp.
Indoneziýanyn köp bölegi kaýnozoý tektogenezisine, dg-gd Sumatra we go-gb. Kalymaňtaň mezozoý oblastyna, Täze Gwineýanyn go. Bölegi we Aru a-lary bolsa mezozoýa çenli bolan ýýgyrtlanmalara degishlidir. Indoneziýanyn geologyç gurlusynda metamorfik jynslar , dürli sostawdaky paleoý, mezozoý we paleogen-neogen effusiw çokundy jynslar, sheýle hem antropegen wulkanyk hadysalar gatnashýarlar. Gažylyp alyňýaň peýdaly zatlardan nebitm kömür, demir-laterit magdanlary, marganes, galaýý, alýumynyý, nikel bar. Ýurduň köp böleginiň klimaty ekwatoriýalydyr. Gd. Ýawada we Kiçi Zond adalarynda bolsa subekwatoriallardyr. Peslikleriň hemme ýerinde diýen ýaly ortaça aýlyk t+25-27. Ýýllyk ygalyň mukdary 2000–4000 mm-e ýetýär. Indoneziýanyn derýa seti gurdyr. Köpüsi hemishe bol suwly derýälär. Esasy derýalary: Kapuas, Baryytom Kampar, Muşy, Mamberamowe Digul. Indoneziýanyn meýdanynyň 4/5 bölegine golaýýnyn, easan ulýond adaarynyn we Gb. Irianyn çaklrinde mydama çygly tokaýlaryň gyzyl-sary laterit, dag laterit we laterit topragy bar, düzlüklerde tropiki batgaçylyk we laterit gleý, go-gd-da gyzyl laterit, gyzyl-goňur topraklar agdyklyk edýär.
 
Indoneziýanyn köp bölegi-peslikler we 1300–1500 m-e çenli beýiklikli dag ýennitleri ebedi gök, çygly ekwatoryýal tokaý bilen örtülendir. Bu tipdaki tokaýlarda esasan, fikuslar, dipterokarp agaçlary, raşamala, pandanuslar, çörek agajy, sheýle-hem palmalar agaç gornushli paporotnikler, bambuklar ösýär. 1300–1500 m we 2600–300 m aralykdaky zolakda dag-tropiki tokaýlar giň ýaýran, olarda, esasan , ebedi gök (ebedi gök dublar), ýasy ýaprakly agaçlar (buk, dub kashtan), purly agaçlar (podokarpus), go-gd-da ýapragyny dökýän tropiki tokaýlar (tik, kazuarin) we sawannalar ösýär.
 
Indoneziýa teritoriýasyny köp bölegi Hindi-Malaý zoogeografik oblastynyň Malaý podoblastýa, Gb, Irian, Molukka we Kiçi Zond adalarynyň käbiri Awstralyýa oblasynyn Papuas podoblastyna degishlidir. Indoneziýanyn gb. Böleginde esasan maýmynlar, bir we iki shahly kerkler, piller, malaý aýýsy, totugushlar, krokodiller, ýýlanlar, zemzenler ýashaýar. Gd bölegi üçin torbalylar, ýarganatlar, kakady totulary mahsusdyr. Içerki suwlary we deňizler balyga baýdyr.
 
== Ilaty ==
Indoneziýada 150-deň gowrak halk ýashaýar. Olaryň köpüsi öz (96 %)dilleri, medeňiýeti we durmuşhy boýunça malaý-poliňiziýa diliniň indoneziýa toparyna degishlidir. Bu toparyn has uly halklary: ýawanlar, we olara kowumdash şundanlar hem madurlar, malaýlar, olara ýakyn banjaklar, minangkabauwlar, açerler, batakla we bashgalardyr.
 
Indoneziýanyn shaherlerinde we plantasyýa raýonlarynda hytaýlar (3 mln ýakyn), asly hindistanlylar we päkistanlylar (90 mun), araplar (100mun), gollandlar (10mun) hem ýashaýar. Döwlet dili-indonez dili. Esasy dini-yslam
 
Döwlet dili indonez dili.
 
Esasy dini yslam.
 
Ylatyn ýýlyk köpelişhi orta hasap bilen 2,8% (1963-70) Ylatyn üçden iki bölegi Ýawa a-nda jemlenendir. Ylatyn 70%-e golaýý oba ýerlerinde ýashaýar (1965). Ylaty 100 müňden geçýän shaherlerin her birinde 1mln-dan gowrak ýashaýar.