Saady Şirazy: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut
Content deleted Content added
Sahypa döretdi, mazmuny: 'Orta asyr pars edebiýatynyň dünýä meşhur bir wekili Saady Sirazydyr. Onun doly ady Muslihetdin Abu Muhammet Ab- dullah ibn Muşrifetdindir. Ol 1184-nji ýyl da E...' Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme |
Gysgaça mazmuny ýok Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme |
||
Setir 1:
Orta asyr pars edebiýatynyň dünýä meşhur bir wekili Saady Sirazydyr. Onun doly ady Muslihetdin Abu Muhammet Ab- dullah ibn Muşrifetdindir. Ol 1184-nji ýyl da Eýranyn günortasynda yerleşen Şiraz şäherinde dünýä inýär. Kakasy Muşrifetdin şäherde tanalýan we sylanýan adamlaryn biri bolupdyr. Geljekki şahyr başlangyç bi- limi dogduk şäheri Şirazda alýar. Şahyryn ýaşlyk we ýigitlik ýyllarynda Pars ülkesinde salyrlar nesilşaly- gyndan Zeňni patyşanyn ogly Saady häkimlik edýan eken. Muslihetdin 13 yaşa baranda, kakasy aradan çykýar. Şondan son oglany ülkänin häkimi Saadynyn terbiýesine berýärler. Öz howandaryna hormat goýup, şahyr özüne Saady («Sagdy») diýen edebi lakamy alypdyr. Hut howandarynyň ýardam-kö- megi bilen Muslihetdin şol döwrün ylym merkezi bolan Bagdat şäherine okamaga gidýär. Bagdada baryp, Nyzamyýe medre sesine okuwa girýär. Bu ýerde bilim alandan son, ol başga-da birnäçe medreselerde sapak alypdyr. Bagdat medreselerinde şahyryn alan esasy baýlygy arap dilini düýpli öwrenmegidir. Munun özi onun şahyrlygynyň derejesini önünden kesgitlän zatlaryň biridir. Şeyle-de Bagdatda Saady dini kanunlary, ha- dyslary, sygyr sungatyny, taryhy, dil bilimini öwrenipdir. Ylym ýüki ýetik bolandan son okuwyny tamamlan Muslihetdin, şol döwürde däp bolşy ýaly, jahankeşdelige başlayar. Ol Eýrandan başga-da Yrakda, Arabystanda, Siriyada, Rumda, Hebeşde, Zanzibarda, Täjigistanda, Kaşgarda, Hindistanda, Owganys- tanda bolup görüpdir. Arap ýurtlaryna syýahaty döwründe Sa- ady haçly yörişlerin birinde hacparazlaryn eline ýesir düşer. Bir gün halaply tanyslarynyň biri tötänden ýesirlikdäki Saada duş gelýär hem-de köp pul berip, ony ýesirlikden azat edýär. Ol şahyry Halaba getirip, toý tutup, öz gyzyny oňa nikalap berýär. Emma Saady bu nikada bagtly bolmandyr. Halasgäriniň gyzy juda yzgytsyz, hyrsyz, garasöýmez zenan bolup çykýar.
1256-njy ýylda Saady jahankeşdeligini bes edip, dogduk mekany Şiraza gaýdyp barýar. XIII asyryň ortalarynda, beýleki musulman ýurtlary yaly, Eýranyň hem dürli welaýatlary mon gollaryn elindedi. Basybalyjy mongollar gözel şäherleri weýran edip, adamlary gyryp, halka zulum edipdirler. Saadynyň howan dary Parsyn häkimi Saady ibn Zenni baryp 1226-njy ýylda ara dan cykypdy. Onuň ornuna geçen ogly Ebu Bekr mongollara para-peşges baryny berip. Pars ülkesini weýrançylykdan aman gutarmagy başarypdyr. Şahyryň öz ülkesine gaýdyp gelmegi mongollaryň Parsa dökülen ýylyna gabat gelýär. Onun eserlerin de zulum, zalymlar, adalatsyzlyk hakynda köp gürrün edilmegi- nin sebäbi gören durmuşy bilen baglanysyklydyr. Mongollaryň zulumy, abadan ýurtlaryň haraba dönderilmegi, köp adamlaryň gyrlyp, ýok edilmegi Saadynyň döredijiligine düýpli täsir edip dir. Mongollar musulmanlaryň apbasylardan bolan in soňky halypasy (din yolbaşçysy) Mustagsym Billagy öldüripdirler. Bu yaramaz waka şahyra juda erbet täsir edipdir. Ol Mustagsymyň ölmüne bagyşlap. yörite mersiýe ýazypdyr. Yöne şahyr hiç ma hal mongollaryň zulumyny açykdan-açyk tankyt edip bilmändir. Şona garamazdan, Saadynyň eserlerini okanynda, onuň hemişe öz halky bilen bir durmuşda yaşanlygy görünýär. Zulumy we zalymlary näletlemek bilen, şahyr ezilen halklaryň tarapynda durýar. Adamzat durmuşynda adalatyň hem-de abadançylygyň in zerur gymmatlyklardygyny öwran-öwran nygtaýar. Saady Şi- razy 1292-nji ýylda Şirazda aradan çykypdyr. Onuň aramgähi häzirem şol ülkänin köp zyýarat edilýän ýerlerinin biridir. Saady Şirazynyň an-düşünjesi, oý-pikirleri ýaşan döwri bilen baglylykda kemala gelipdir. Zulum odunyň dünýäni ýakyp-ýandyrýandygyny, abady bibat edýändigini gören şahyr öz eserlerinde adalaty hem-de parahatçylygy ündäpdir. Onun pikirlerinin bir bölegi döwlete we patyşa degişli pikirlerdir. Şahyr patyşalaryň çeper keşbini gaýtalap bolmajak derejede su- ratlandyrmagy başarypdyr. Ol patyşalaryň adalatly, hümmet li hem-de raýatlaryna rehimli bolmagyny isläpdir. Eserlerinde ýerleşdirilen dürli rowayatlaryň, hekaýatlaryň üsti bilen halka gerek patyşanyň bitewi çeper keşbini döredipdir. Zalymlygy hem
| |||