Saady Şirazy: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut

Content deleted Content added
Gysgaça mazmuny ýok
Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme
Gysgaça mazmuny ýok
Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme
Setir 6:
«Gülüstan” we «Bostan» eserleri. Saadynyň edebi mi- rasyndan bizin günlerimize gelip ýeten dürli žanrlardaky sygyr lary bilen birlikde «Gülüstan» we «Bostan» ýaly uly göwrümli eserlerinin hem terbiýeçilik ähmiýeti güýçlüdir. Bu eserler Sa- adynyň diñe bir ynsanperwer adam we çuñňur akyldar bolman, eýsem, deňsiz-taýsyz beýik şahyrdygyny görkezýär. Ol pikiri göni beýan etmän, eýsem, pikirini gözellige, çeperçilige ýugrup, okyja ýetirmegi başaryar. Şonuň üçin hem şahyryň her bir aý- dýan pikiri okyjynyň ýadynda ömürlik galýar. Şahyryň söz ussatlygynyň esasy aýratynlyklarynyň ýene biri onun eserlerinde köpsanly akyldarlaryň, danalaryň, su- hangöýlerin pähimli sözleriniň ýerlikli ulanylanlygydyr. Şahyryň eserleri dürli beýik taryhy şahsyýetlerin ömür we akyl tejribesini özünde jemleýär. Oten akyldarlaryň parasatly pikirlerini Saady söz sungatynyň kanunlaryna boýun egdirip, ýokary çeperçilik derejesinde okyja ýetirýär. Şahyryň düzen sözlemleri, durnukly söz düzümleri, şygyr setirleri örän çeper, kämil hem-de labyzlydyr. Ol söz sungatynda uly ähmiýete eýe bolan dürli çeper tärleri ussatlyk bilen ulanypdyr. Saadynyň «Gülüstan» eseri şygyr bilen kyssanyň gatyşygy görnüşindedir. Bu ajaýyp eserin girişinde awtor öz
 
Saadynyň edebi mi- rasyndan bizin günlerimize gelip ýeten dürli žanrlardaky sygyr lary bilen birlikde «Gülüstan» we «Bostan» ýaly uly göwrümli eserlerinin hem terbiýeçilik ähmiýeti güýçlüdir. Bu eserler Sa- adynyň diñe bir ynsanperwer adam we çuñňur akyldar bolman, eýsem, deňsiz-taýsyz beýik şahyrdygyny görkezýär. Ol pikiri göni beýan etmän, eýsem, pikirini gözellige, çeperçilige ýugrup, okyja ýetirmegi başaryar. Şonuň üçin hem şahyryň her bir aý- dýan pikiri okyjynyň ýadynda ömürlik galýar. Şahyryň söz ussatlygynyň esasy aýratynlyklarynyň ýene biri onun eserlerinde köpsanly akyldarlaryň, danalaryň, su- hangöýlerin pähimli sözleriniň ýerlikli ulanylanlygydyr. Şahyryň eserleri dürli beýik taryhy şahsyýetlerin ömür we akyl tejribesini özünde jemleýär. Oten akyldarlaryň parasatly pikirlerini Saady söz sungatynyň kanunlaryna boýun egdirip, ýokary çeperçilik derejesinde okyja ýetirýär. Şahyryň düzen sözlemleri, durnukly söz düzümleri, şygyr setirleri örän çeper, kämil hem-de labyzlydyr. Ol söz sungatynda uly ähmiýete eýe bolan dürli çeper tärleri ussatlyk bilen ulanypdyr. Saadynyň «Gülüstan» eseri şygyr bilen kyssanyň gatyşygy görnüşindedir. Bu ajaýyp eserin girişinde awtor öz eserine «Gülüstan» adyny goýmagynyň sebäbini düşündirvar «Gülüstan» sözi «gülli», has anygy «bägülli baglyk» diýen manyny berýär. Beýik şahyr eserinde çeper beýan edýän täsin pikirlerinin her birini bägüle deňeýär. Diýmek, ol «gülüstan sözüni ulananda, göçme manyda sözleýär. «Gülüstan eseri sözbaşydan, sekiz bapdan hem-de sonlamadan yaratdyr. Baplar şeyle atlandyrylýar: 1. Patyşalaryn sypaty hakynda; 2. Derwüşlerin gylygy dogrusynda; 3. Kanagadyň artykmaçlygy barada; 4. Geplemezligin peýdasy barada; 5. Söýgi we ýigitlik hakynda; 6. Mejalsyzlyk hem garrylyk dogrusynda; 7. Terbiya- nin täsiri hakynda; 8. Söz we söhbet däpleri dogrusynda. Görnüşi yaly, eser öwüt-nesihat häsiýetine eýedir. Awtor kanagatlylygy, adalatlylygy, sahylygy, suhangöýligi we beýleki onat gylyk-häsiýetleri nesihat edýär. Her bap uly bolmadyk hekaýatlardan düzülendir. Hekayat öwüt-nesihat häsiýetli ki- çijik gürründir. Kapyyaly ya-da ritmli kyssada gürrüň berilýän hekayat bu gürründen gelip çykýan parasatly pikirleri ün- deýän şahyrana setirler bilen sonlanýar, «Gülüstan» eserinin üçünji babyndan kanagat hakyndaky şu hekayaty mysal alyp bolar: «Zamananyn yörişinden hergiz nala etmändim, pelegin gerdişinden hiç gaşymy çytmandym. Diñe bir gezek ayak yalan dym, aýakgap almaga gurbum-da yokdy. Boynum buruk, yu- züm salyk Kufäniň metjidine girdim. Bir adamy gördüm, aýagy ýokdy. Aýakgabymyň ýoklugyna sabyr kyldym. Tere ýapragyndan kemdir saçakda Bir dokuň gözüne gowrulan towuk. Gaýnadylan şalgam bir goly dara Gowrulan towukdan yakyndyr, yowuk». «Gülüstanyn» sonky sekizinji babynda hekaýatdan başga-da, «hikmet», «mysab, «öwüb), «durmuş sapagy», «terbiýe», «edep» diyen sözler bilen atlandyrylan parçalar yerleşdirilipdir. «Owüt- lerin birinde şeýle diýilýär: «Döwletli ärler sonkulara gürrün bol- mazlaryndan burun önkülerin durmuşyndan sapak alýarlar.
 
Guş gelmez dänänin üstüne hergiz,
 
Görse aýagynda ýat guşun duzak.
 
Önküleriň görgüsinden sapak al,
 
Diysen sonkulara bolmayyn sapak.
 
«Gülüstan» eseriniň soñlamasynda şahyr özünden önkü lerin eserlerinden hiç bir amanat setiri almandygyny buýsanç bilen belläpdir. «Gülüstan»ýaly «Bostan» eserihembirnäçe bapdan hem-de olaryň içindäki hekaýatlardan ybaratdyr. Yöne ondan parhlylyk- da «Bostan» eseri sap (diñe) sygyr bilen ýazylypdyr. «Bostan» sözüniň asyl manysy gül ysly baglyk diýmekdir. Bu eser aşak- daky baplardan düzülen: 1. Adalat we ynsap hakynda; 2. Haýyr- -yhsan hakynda; 3. Söygi hakynda; 4. Kiçigöwünlilik hakynda; 5. Kysmata kayl bolmak hakynda; 6. Kanagat hakynda; 7. Ter biye hakynda; 8. Saglyk hakynda; 9. Toba hakynda. «Bostanyň» dördünji babynda şeýle hekayat bar: Belki de görensin, bagda-çemende, Gije yalkym atýan gurçugy sen-de. Biri oña diýdi: - Eý, gije röwşen, Gündiz nirede sen, hiç görünmez sen? Asly ýer, ot kimin gurçujak, ine, Nurundan ne jogap berdi görsene: Elmydam düzde men, gije hem gündiz. Emma Gün ýanynda görünmen hergiz. Şahyr in kiçijik zatlardan, hatda gurçugyň bolşundan hem sapak almagy nesihat edýär. «Bostan» eserinde ýerleş- dirilen hekaýatlar mesnewi şekilinde berlipdir. Ol hekaýat- laryn göwrümi deň däl. Olaryň käbiri bary-ýogy birnäçe setir den ybarat bolsa, basga birleri birnäçe sahypada yerleşipdir.
 
== Gazallary ==
Saady Şirazy pars dilli edebiýatda [[gazal]] ýazmagyň ussady hasaplanýar. Saadynyň gazallarynyň çeperçiligi örän ýokarydyr. Olar çunňur mana hem de täsin gözellige ýugrulandyr. Gazallary ceperçiligin yokary derejesinde bolanlygy üçin, Saady Gündogar edebiyatynda in ussat gazalçylaryn biri hasaplanýar. Onuň gazallarynyn gözelligine maýyl bolan şahyrlar