Wegetatiw nerw ulgamy: Wersiýalaryň arasyndaky tapawut
Content deleted Content added
Sahypa döretdi, mazmuny: '== Gurluşy == Çetki nerw ulgamynyň esasy bölegi, nerw oýanyşlary skelet myşsalaryna geçirip, olaryň ýygrylmagyny döredýär. Ola ryň kömegi bilen dürli g...' Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme |
Gysgaça mazmuny ýok Bellik: Wizual düzetme Mobil düzetme Mobil web-düzetme Giňişleýin ykjam redaktirleme |
||
Setir 1:
== Gurluşy ==
Çetki nerw ulgamynyň esasy bölegi, nerw oýanyşlary skelet myşsalaryna geçirip, olaryň ýygrylmagyny döredýär. Ola ryň kömegi bilen dürli gyjyndyryjylara jogap edip, bedenin täsirleşmesi amala aşyrylýar. Onurga ýilik refleksleri şunun ýalydyr. Emma bedende baş ga häsiýetli refleksler hem, mysal üçin, tüýkülik bölüp cykaryş refleksi ýüregiň we dürli mäzleriň işleriniň nerw. sazlanyşygy. deriň bölünip cykmagy, gan damarlarynyň ginelip-daralmagy we s.m duş gelýärler. Bu hadysalaryn hemmesi nerw ulgamynyň wegetatiw nerw ulgamy diýlip atlandyrylýan bölüminiň üsti bilen ýerine ýetirilýär (125-nji surat). Wegetatiw nerw ulgamy köp synalaryň we synalar ulgamynyň işlerini sazlaşdyrýar, ol işleri bedeniň talabyna we daşky gurşawyň şertlerine görä uýgunlaşdyrýar. Gurluşy boýunça wegetatiw nerw ulgamy hereket ediş işlerini ýerine ýetirýän nerwlerden birneme tapa wutlanýar. Mysal üçin, skelet myşsalarynyň ýygrylmagyny emele getirýän oýanyş myşsalary bedenleri merkezi nerw ulgamynyň çal maddasynda ýerleşen nerw öyjükleriniň uzyn ösüntgileri boýunça geçirilýär. Wegetatiw nerw ulgamynyň merkezden daşlaşyan nerw öyjüklerinin ýerleşişleri baş gaçadyr. Merkezi nerw ulgamyndan wegetatiw nerwleriň üsti bilen synalara yetirilýän oýanyş bir-biriniň yzynda ýerleşen iki sany nerw öyjükleriniň kömegi bilen amala aşyrylýar (126-njy surat). Birinji nerw öýjüginiň (neýronyň) bedeni onurga ýiliginde, ikinjiniňki bolsa nerw düwnünde ýerleşyär. Oýanyşyň birinji nerwden ikinji nerwe geçirilişi hem şol nerw düwünlerinde bolup geçýär. Şol wegetatiw merkezi nerw ulgamynyn çäginden daşda, nerw süyüm- lerinin synalara gidýän ýolunda ýerleşýärler. Wegetatiw nerw ulgamynyň ýene-de bir aýratynlygy, ol hem oýanyşy beýleki çetki nerwler bilen deňeşdirilende haýal geçiryar.
== Bölümleri ==
Wegetatiw nerw ulgamy - simpatik we parasimpatik diýen bölümlerden durýar. Olaryň her birinin hem merkezi we periferik bölümleri bar. Merkezi bölümini oňurga ýiliginde we kelle beýnisinde ýerleşen goşmaça nerwler we birinji nerw öýjüklerinin bedenleri emele getirýärler. Nerw öýjükleriniň şular yaly toplumyna wegetatiw ýadrolary diýip at berilýär. Şol ýadrolardan aýrylyp gidýän nerw süýümleri, nerwleriň wegetatiw düwünleri, içki synalaryň diwarlaryndaky nerw birikmeler (utgaşmalar) çetki bölümine degişlidirler. Wegetatiw nerw ulgamynyň iki bölegi bir-birinden ana tomik gurluşlary boýunça-da, fiziologik işjeňlikleri boýunça- -da tapawutlanýarlar. Wegetatiw nerw ulgamynyň simpatik bölümi onurga ýiliginiň döş we bil bölekleri bilen baglanysyklydyr. Ol ýerde birinji nerw öýjüklerinin bedenleri ýerleşýärler. Bu nerw öýjükleriniň merkezi nerw ulgamyndan gaýdýan ösüntgileri oňurga ýiliginiň öndäki kökjagazlaryndan cykýarlar. Olar onurga ýiliginin iki gapdalynda zynjyrjyk görnüşinde ýerleşen simpatik düwünlerde şahalanyp gu- tarýarlar. Şol düwünlerde synalar bilen baglanysykly bolan ikinji simpatik nerw öýjüklerin bedenleri ýerleşyärler. Wegetatiw nerw ulgamynyň parasimpatik bölümi kelle beýnisiniñ ortaky we süýri beýnilerinden, şeýle hem onurga catalba (guýmaç) ýiliginin bölüminden gaýdýan birnäçe nerwlerden emele gelendir. Ortaky beýnidäki wegetatiw ýadrolardan çykýan nerw süýümleri görüş synalaryna barýar. Parasimpatik wegetatiw nerwleriniň arasynda kelle sünk beýni nerwlerinin onunjy jübüti aýratyn ähmiýete
| |||