Ekerançylyk

Giriş:

Dizaýner Deýwid Holmgreniň we Bill Mollisonyň pikiriçe, Permakultura janly-jandarlaryň (biomimikriýa ýa-da ekomimikriýa) işleýşinden ylham alyp, täzeden dikeldiş ekosistemalaryny dizaýn etmek üçin ylym we sungatdyr. Etika, ýörelgeler toplumy, şeýle hem kiçi maşgala ösümlik bagyndan başlap, ýaşaýyş meýdanlary we agronomiki ulgamlar ýaly suw çeşmeleriniň ösmegine çenli ähli ulgamlary taslamak üçin usulyýet gurallaryny birleşdirýär. Hemme zatdan öňürti synlamaga esaslanyp, permakultura soňky ylmy açyşlarda hem berkidilýär we şol bir wagtyň özünde tebigy ekosistemalaryň dürlüligini, durnuklylygyny we çydamlylygyny köpeltmek üçin adaty jemgyýetleriň bilimine daýanýar3,4.

Awstraliýalylar Bill Mollison (biolog) we Deýwid Holmgren (düzme ýazyjy) tarapyndan 1970-nji ýyllarda teoriýa edilen "ekerançylyk" adalgasy ilki bilen "hemişelik oba hojalygyny" aňladýardy we ekerançylyk ulgamlarynyň dizaýnyna aç-açan salgylanýar. 1990-njy ýyllardan başlap, Deýwid Holmgreniň itergi bilen köp ýyllyk ýa-da durmuşa ukyply (sosiologiki) manyda “hemişelik zadyň medeniýeti” manysyna kem-kemden uzaldyldy6. Bu giňeldilen many bilen, permakulturanyň gülünde duş gelýän beýleki ýerlere-de ulanylyp bilner7. Maksat, bu adamlara öz daşky gurşawyny dizaýn etmek we şeýlelik bilen ýerli tebigy işleýişden ylham alyp, has özbaşdak, dowamly we çydamly durmuş ýörelgelerini döretmekdir. Bu pikir önümçilik we paýlaýyş önümçilik ulgamlaryna az garaşly jemgyýeti gazanmakdyr (Bill Mollison tarapyndan ekosistemalary yzygiderli ýok etmegiň esasy hökmünde kesgitlenýär).

Permakultura, beýleki zatlar bilen bir hatarda ekologiýa8, ulgamlar, landşaft, organiki ekerançylyk8, agroekologiýa, biomimikriýa, etika, pelsepe we pedologiýa düşünjelerini ulanýar5. Permakultura bu teoretiki taraplary ýerde geçirilen gözegçilikler bilen sazlaşykly goýmaga çagyrýar9.

Bu termin, ýöne şu ýörelgelere esaslanýan oba hojalygynyň görnüşine degişlidir.

Mollison we Holmgren: permakulturany esaslandyryjylar

1970-nji ýyllaryň ortalarynda awstraliýalylar Bill Mollison we Deýwid Holmgren durnukly ekerançylyk ulgamlaryny döretmek üçin ulanyp boljak pikirleri ösdürip başladylar. Bu iş, suwy we ýeri hapalaýan, biodürlüligi peseldýän we millionlarça tonna hasylly ýerleri ýok edýän weýran ediji agro-senagat usullarynyň barha artýan ulanylyşyna düşünmekleriniň netijesinde ýüze çykdy. “Ösümlik ösdürip ýetişdirmek” diýlip atlandyrylýan çemeleşme olaryň jogaby boldy we ilkinji gezek 1978-nji ýylda “Perma-Medeniýet 1” atly kitabyň neşir edilmegi bilen, öz-özüni üpjün etmek üçin durnukly oba hojalygy we ähli ululykdaky fermalar21.

Ösümlik adalgasy ilki bilen “hemişelik oba hojalygyny” aňladýardy, ýöne soňra ulgamyň dowamlylygy üçin zerur bolan psihososial we bilim taraplaryny öz içine almak üçin “hemişelik medeniýete” öwrüldi.

“Permaculture One” neşir edilenden soň, Mollison we Holmgren usullaryny ulanmak arkaly pikirlerini hasam kämilleşdirdiler we ösdürdiler. Holmgreniň pikiriçe, olar “ýerli zerurlyklary kanagatlandyrmak üçin azyk, dokma süýümleri we energiýa bol önüm öndürmegi maksat edinýän tebigatda görlen nagyşlara we gatnaşyklara meňzeýän peýza .laryň aňly dizaýnyny durmuşa geçirdiler. »24. Bu maglumatlar “Permaculture 225” -den başlap has jikme-jik kitaplarda düzülendir. Mollison 80-den gowrak ýurtda mugallymçylyk etdi we kepillendirilen 72 sagatlyk okuwyny ýüzlerçe okuwçy aldy. Permakultura köp sanly adamyň özüne laýyk gelmegini maksat edinýär, şonuň üçin hem bakja önümçiliginde dizaýn ýörelgeleri, "ýeke-täk ahlak karary, özümiziň we çagalarymyzyň jogapkärçiligini öz üstüne almakdyr".

Bu düşünje 1980-nji ýyllaryň başyndan başlap, oba hojalygy ulgamlaryny dizaýn etmek ulgamyndan durnukly hasaplanýan adamzat jemgyýetlerini dizaýn etmegiň has bitewi prosesine öwrüldi. Germaniýada Deklan Kennedi, Awstraliýada Robin Frensis we köp ýurtda Rosemary Morrow bilen institutlaryň, alsurnallaryň we ösüş kömek taslamalarynyň döredilmegi bilen permakultura dünýäde çalt ösýär.

1991-nji ýylda ABC önümçiliginiň “Global bagban” atly dört bölümli dokumental filmi, dünýäniň dürli ýagdaýlarynda ulanylýan permakulturany görkezdi we bu düşünjäni has giň tomaşaçylaryň dykgatyna ýetirdi.

Iňlis terbiýeçilik tälimçisi Patrik Waýtfild iki sany permacultura hereketiniň bardygyny öňe sürýär: asyl permakultura we dizaýn permakulturasy.

Asyl bagçylyk (hemişelik oba hojalygy) dürlüligiň, durnuklylygyň we tebigy ekosistemalaryň çydamlylygynyň aýratynlyklaryna eýe bolan öndürijilikli oba hojalyk ulgamlaryny seresaply dizaýn etmek we dolandyrmakdyr. Ynsan, daş-töweregine sazlaşykly birleşmek, şondan özüne zerur zatlary, iýmit, energiýa, ýaşaýyş jaýy ýa-da umuman zerur zatlary, material bolsun ýa-da bolmazlygy üçin çekip biler.

Permakultura dizaýny (tebigy ulgamlaryň dizaýny) ekosistemadaky baglanyşyklary we işleýşini göz öňünde tutýar we adam ulgamlarynyň ähli görnüşlerine (ulag, jemgyýet, oba hojalygy we ş.m.) ulanylýan energiýa netijeliliginiň ýörelgelerini alýar. Tebigy energiýalara ünsli gözegçilik etmek arkaly täsirli dizaýn ulgamlary döredilip bilner29.

Iplesörelgeler

Bu permaculture mandala ekerançylyk ýörelgelerini jemleýär.

Permakultura, ähliumumy ugrukdyryjy ýörelgeleri almak üçin tebigy ekosistemalaryň täsirliligine ünsli synlamaga esaslanýar. Permakultura bilen meşgullanýanlaryň her biri ýa-da permakulturist, gelip çykyşyny baýlaşdyrýan täze ýörelgeleri goşup biler31 (esasanam Bill Mollison we Deýwid Holmgren32) 33.

Çydamly tebigy ulgamlary synlamakdan alnan bu ýörelgeleriň arasynda 34 mysal getirip bileris:

dürlüligi ösdürmek;

serhetleri güýçlendirmek;

syn etmek we özara täsir etmek;

energiýa almak we saklamak;

çykyş etmek;

öz-özüňi düzgünleşdirmek we pikirleri kabul etmek;

täzelenip bilýän çeşmeleri ösdürmek;

käbirleriniň galyndylary beýlekileriň çeşmesi;

aýry däl-de, birleşdirmek;

tebigat bilen işlemek;

Mesele çözgüt;

her element birnäçe funksiýany ýerine ýetirýär;

her bir funksiýa birnäçe element bilen ýerine ýetirilýär;

öz durmuşyň üçin jogapkärçilik al ...

Permakultura, umuman, ekosistema düşünmegiň, onuň düzüm bölekleriniň özara täsirine syn etmegiň we tebigy hadysalara hormat goýmak bilen adam işjeňligini oňa goşmagyň usulydyr. Tebigata hormat goýmagy göz öňünde tutýar, mysal üçin galyndylary azaltmak we biosidleri tebigy gözegçilik serişdeleri bilen çalyşmak35. Uly senagat meýdanynyň täzeden gurulmagyna we aýry-aýry fermalara ulanylyp bilner.

Permakultura, käbirleri üçin diňe oba hojalygynyň önümçilik tejribesinden has ýokary pikirleniş usuly we dünýäni görmekdir.

“Permakultura adamlara täzeden dizaýn saýlamaga kömek etmekden ybarat: täze maksatlar goýmak we diňe bir öýdäki hereketlerine däl, eýsem iş ýerindäki hereketlerine-de täsir edýän pikirlenişiň üýtgemegi.” (Sampson- Kelli we Mişel Fanton, 1991 [çeşme ýeterlik däl). Mysal üçin çylşyrymly transport çözgütlerini ulanmak, gün energiýasy ýaly tebigy baýlyklary optimal ulanmak36.

Permakultura nämä meňzeýär?

Ine, bu ajaýyp suratlaryň üsti bilen ekerançylykda tapýan zatlarymyzyň mysaly Archived 2022-07-07 at the Wayback Machine.