Garadepe (eneolit döwri)

Garadepe Artyk obasynyň golaýynda ýerleşen eneolit dowrüniň esasy ýadygärliklerindendir. Garadepäniň ýaşaýjylary ekerançylyk we maldarçylyk bilen meşgul bolupdyrlar. Garadepe b.e öňki IV müňýyllygyň ortalalaryna degişlidir. Onuň ilaty (2 müňe golaý) ir wagtdan bäri düýäni eldekileşdirip, ony araba goşup ýük daşamak üçin ulanypdyr. Garadepede ilat çig kerpiçden salnan köp otagly jaýlarda ýaşapdyr. Ol ýerde misden ýasalan zatlar has köp bolupdyr, olaryň içinde misden ýasalan gylyç hem bar.

Garadepeden palçykdan ýasalan köp sanly aýal heýkeljikleriniň tapylmagy, olaryň mukaddes enä sežde edendiklerini görkezýär. Başga-da Garadepede geçirilen barlaglaryň netijesinde tapylan keramikalaryň ortasynda aýalyň suraty çeklilip, suratyň iki gyrasynda bolsa, erkek adamlaryň şekili görkezilipdir. Garadepeden mermerden ýasalan öküz kellesiniň heýkeli hem tapyldy. Tapylan gap-çanaklaryň ýüzünde bolsa guşlaryň, sygyrlaryň, geçileriň we barslaryň suratlary çekilipdir. Bu tapyndylar b. e. öňki IV-III müňýyllyklarda Türkmenistanyň çäklerinde ýaşan ilatyň ösen sungata eýe bolandyklaryna güwä geçýär.

(MuhammetnyýazJumanyýazow)