Indoneziýa Kommunistik Partiýasy
Indoneziýa Kommunistik Partiýasy (IKP; Partai Komunis INDONESIA) - 1920 ýýlyn 23 maýýnda esaslandyrylýar.
1920 ýýlda Kominterne girýär. Kominternin kömegi netijesinde partiýa çepli gysharmanyn ýol beren ýalnyshlyklaryndan kem-kemden saplanyp, marksistik-leniňçilik teoriýany rewolişiýöň strategiýany we taktikany ozleshdirip bashlaýar. Indoneziýa halkynyň milli-azatlyk göreşhiňde OKP-nyň roly güýçlenýär. IKP 1926-27 ýýllarda halkyň golland kolonizatorlaryna garshy eden gozgalanyna ýolbashçylyk edýär. Gozgalanyň ýeňilmegi bilen IKP-e hem uly zarba we ol gadagan edilýär. 1935 ýýlda IKP-nyň ýolbashçylaryndan biri bolan M. Mussonyn inisiatiwasy boýunça Ýawa adalarynda gizlin kommunistik gurama döredilýär. Bu gurama IKP-ni täzeden dikeltmegiň özeni bolýar. Ýaponiýa okkupasyýasy döwründe (1942-45) IKP gizlinlikde hereket edip, milli-azatlyk rewoluşyýasyna (1945 ýýlyn awgusty) ishennir gatnashýar we ýurtda täsirli sýýasy güýje öwrülýär. Indoneziýanyn garashsyz respublikasy diýlip yglan edilmegi bilen IKP-nyň wekilleri ýurdyň ähli ýolbashçy organlaryna girýärler. MK-nyň Sýýasy býurosynyň çleni A. Sharifuddin goranmak ministry (1945-47) we primiýer-minister (1947) bolýar. 1948 ýýlda bolan partiýa konferensiýasy Ishçiler we Sosialistik partiýalaryň KP bilen birleshmegi barada karar Kabul edýär. 1948 ýýlda Madiun shaherinin sebitiňde (Gd.Ýawa) bolan gan döküşhikli wakalar IKP-a uly zýýan ýetirýär. IKP-nyň ençeme görnükli ýolbashçylary, shol sanda Musso, Sharifuddan heläk bolýar. Emma eýýäm 1951 ýýla çenli IKP özüni tijemegi basharýar. D.I.aýdytyň bashtutanlygynda partiýanyn täze ýolbashçylary saýlaňýarlar. Partiýa ýene-de bashlaýar. IKP=in 5 gurultaýý (1954) köpçülikleýin partiýany we ýeke-tak milli fronty döretmek sýýasatyny öne sürýär. IKP 1955 ýýldaky parlament saýlawlarynda 6.mln, 1958 ýýlyn saýlawlarynda 8mln-dan gowrak ses alýar. 60-njy ýýllaryn ortalarynda IKP kapytalistik ýurtlarynyň in uly kompartiýasynyn öwrülýär. (shol wagt onuň çelenleriniň we çlenligine kandydatlarynyň sany 3,5mln-a ýetýärdi.) we ýurduň ençeme jemgyýetçilik guramalary IKP-nyň ýolbashçylarynda hereket edýär. Emma IKP-nyň ýolbashçylary maoizmin k9onsepsiýalarynyn täsirine dushup, özleriniň ozalky, marksistik-leniňçilik ýörelgelerinden dashlashyp bashalýar. Olar Indoneziýanynn prezdenti Sukarnonyn hakyndaky, ýagny prezdentin ýeke-tak diktaturasynyň güýçlenmegi barasyndaky konsepsiýanyn doly goldaýarlar, sheýle hem oolar partiýanyn sýýasatyny prezdentin hereketine we sýýasatyna uýgunlashdyrmaga çalyshýarlar IKP-nyň adatdan dashary 7 gurultaýý Sukarnonyn sýýasy programmasyny ( ) partiýanyn ikinji programmasy diýip jar edýär. Dashary sýýasat barada IKP-nyň ýolbashçylary Sukarnonyn -Pekin döretmek baradaky ideýasyny halklaryň azat edijilik göreşhiňde ýurtlarynyň aýratyn roly hakyndaky maoistik konsepsiýasy goldadylar we Aziýa-Afrika ýurtlarynyň üzňelikdäki üznüklikdäki guramalaryny döretmek taktikasynyň durmuşha geçirilmegine ýardam etdiler. 1964-65 ýýllarda Indoneziýanyn ykdysady ýagdaýýnyn ýaramazlashmagyndan köpçüligin nägileliginiň artmagynyň peýdalanylyp, içerki reaksiýa aýaga galyp bashlaýar. Munda esasy roll gury ýer goshunlarynyn komandowaniýesi oýnaýardy, sýýasy häkimýeti basyp almak üçin çepçi ofiserler dilduwsjik guraýarlar (1965), bu reaksiýon harby hereket 30-njy sentýabr diýen ady alýar. IKP-nyň ýolbashçylarynyn kiçijik topary bu hereketi goldamagy karar edýär. Emma bu barada partiýanyn MK-syna habar berilmeýär. 30-njy sentýabr koshk pitnesine öwrülip, ony halkyň giň köpçüligi goldamady, ýurtda gan döküşhikli terror ýaýbaňlaňdy. IKP-nyň we çepli jemgyýetçilik guramalarynyň ýüzlerçe mun çleni (aýdit, Lukman, Hoto, Sudisman, Hoho we b) heläk boldular. 1966 ýýlyn martyňda IKP gadagan edildi. Muňa garamazdan, çün podpolede ishleýän kommunistik toparlar IKP-ni Marksizm-leňinizm esasynda gaýtadan dikeltmek, maoçylardan arany açmak ugrunda çykysh edýärler. Podpolede, rewoluşyýanyn dogry ýola (1967), komunistik hereketiniň wajyp atly marksistik -leniňçilik dashary ýurtlarda partiýanyn marksistik-leniňçilik güýçlerini jebisleshdirmek hem-de IKP-nyň halklara komunistik hereketi bilen aragatnaşhygy dikeldip ösdürmek barada uly ish alyp barýar. IKP-nyň delegaşyýalary komunistik we ishçiler partiýalaryň Halkara Maslahalaryň dokumentlerini goldadylar.
Edebiýat
düzet- D.N.Kratkaýa istoriýa Kominiçişkiý partii Indoneziýa. M 1956
- Ýurýew A. Ýü. Indoneziýa posle sobytiý 1965 goda. M 1973