Inwalidlik
Inwalidlik (Lat. invalidus-gowshak, kuwatsyz), adamyn kesel ya-da mayyp bolmagy zerarly zahmete, ya-da kem-kesleyin yitirmegi. Ilkinji Inwalidlik (shol ylda ilatyn arasynda inwalidlige ilkinji gezek gecirlenler) we umumy I (ilatyn arasyndaky ahli inwalidler) bolyar. SSSr-de adamyn zahmete ukyplygyny yitirish derejesine baglylykda inwalidler 3 gruppa bolunyar. Inwalidlerin 1nji grupbasy zahmete ukyplylygyny mhletleyin ya-da uzak mohletleyin ya=da mydamalyk yitiren komek we gozegcilik edilmegine matac bolan adamlarra, sheyle hem yorite guralan indiwidual shertlerde (yorite stehlarda, oyde ish enjamlarynda we b-da) ayry ayry ishleri yerine yetirmage uygunlashyp biljek adamlara bellenilyar. I-nin 2 nji grupbasy zahmete ukyplylygyny uzak mohletleyin ya-da mydamalyk kem-kesleyin ya-da doly yitirip, komege we gozegcilik edilmegine matac bolmadyk adamlara sheyle hem gaytalap durian kesellilere, el-ayak we b. organlary anatomic taydan shikeslere dayanc hereketlendiriji aparatlary nasaglara, gozunin gorshi peselip yorite doredilen shertlerde ishlap biljek adamlara sheyle hem keseli beterleship ishin hemme gornushinde uzak wagtlayyn ishlemage rugsat edilmeyan adamlara bellenilyar. I nin 3-nji grupbasy saglyk yagdayy sebapli onki karinde (hunarinde) ishlemeklige mumkinciligi bolman pes kwalifikasyyaly ishe gecmeklige zerur bolan adamlara bellenilyar. Kesel zerarly on pes klafikasyyaly ishe gecirilen ya-da nasaglygy sebapli ozal ishe yaramadyk adamlar, sheyle hem karine garamazdan, kesel sebapli organlary (el ayagy we s.m,) kadaly ishlemeyanler hem shu grupba giryar. SSSr-de adamlaryn zahmete yarawlylygynyn yitirilish derejesi (I. grupbasy) wrac ekspert komissiyasy (WTEK) tarapyndan bellenilyar. 1nji grupba I. her iki yyldan 1 gezek 2 we 3nji grupba I. her yylda 1 gezek gaytadan kesgitlenip bellenilyar. Anatomik taydan shikesi ya keseli has otushen islendik yashdakylara, sheyle hem inwalidlere: 60 yashdan gecen erkek adamlara, 55 yashdan gecen ayal adamlara I. mohletsiz bellenilyar. Inwalidlere I. derejesine gora jemgiyetcilik we dowlet tarapyndan belli bir mocberde maddy komekler, zahmetde yenillikler, medisina we bashgalar berilyar. Kapitalistik yurtlaryn aglabasynda dine doly I. kem-kesleyin pensiya bilen upjun edilyar.
