Kürdüstan
| |||||
_box_inset_removed.jpg)
| |||||
Kürdüstan (kürt. کوردستان ; "kürtleriň ýurdy") ýa-da Uly Kürdüstan[1] Günbatar Aziýada takmynan kesgitlenen geo-medeni territoriýa bolup, bu ýerde Kürtler aglaba köplügi emele getirýär we kürt medeniýeti, dilleri we milli şahsyýet taryhy taýdan esaslanýar.[2] Geografiki taýdan Kürdüstan takmynan demirgazyk-günbatar Zagrosy we gündogar Toros dag gerişlerini öz içine alýar.[3]
Kürdüstan, adatça, aşakdaky dört sebiti öz içine alýar: günorta-gündogar Türkiýe ( Demirgazyk Kürdüstan ), Demirgazyk Yrak ( Günorta Kürdüstan ), Demirgazyk-Günbatar Eýran ( Gündogar Kürdüstan ) we Demirgazyk Siriýa ( Günbatar Kürdüstan ). Käbir kesgitlemelerde Günorta Kawkazyň käbir bölekleri hem bar. Käbir kürt milletçi guramalary bu sebitleriň käbirinden ýa-da hemmesinden ybarat bolan garaşsyz millet döwletini döretmäge synanyşýar, beýlekileri bar bolan milli çäklerde has özbaşdaklyk ugrunda kampaniýa alyp barýar.[4]
Taryhy taýdan "Kürdüstan" sözi XI asyryň Seljuk ýyl ýazgylarynda ilkinji gezek tassyklanýar. Dolandyryş taýdan 20-nji asyrda kürt döwletiniň (1918–1919), Kürdüstan Patyşalygynyň (1921–1924), Kürtistanskiý Uýezdiň gysga ömri bolan sebitler döredildi. "Gyzyl Kürdüstan" (1923–1929), Ararat respublikasy (1927–1930) we Mahabad respublikasy (1946).
Yrak Kürdüstan ilkinji gezek 1970-nji ýylda Yrak hökümeti bilen baglaşylan şertnamada özbaşdak status aldy we statusy 2005-nji ýylda federal Yrak respublikasynyň çäginde özbaşdak Kürdüstan sebiti hökmünde tassyklandy.[5] Eýranda Kürdüstan welaýaty hem bar, ýöne ol öz-özüni dolandyrmaýar. Siriýanyň raýat urşunda söweşýän kürtler Siriýanyň demirgazygyndaky uly böleklere gözegçilik edip , Demirgazyk we Gündogar Siriýanyň Awtonom Dolandyryşynda öz-özüni dolandyrýan sebitleri döretmegi başardylar we söweşden soň federal Siriýada özbaşdaklyga çagyrýarlar.
SalgylanmalarDüzet
- ↑ Turkey demands Google remove Greater Kurdistan map by Rudaw, December 25, 2018
- ↑ M. T. O'Shea, Trapped between the map and reality: geography and perceptions of Kurdistan, 258 pp., Routledge, 2004. (see p. 77)
- ↑ Kurdistan Archived 2012-07-08 at Archive.today, Britannica Concise.
- ↑ Hamit Bozarslan “The Kurdish Question: Can it be solved within Europe?”, page 84 “The years of silence and of renewal” in Olivier Roy, ed.
- ↑ Iraqi Constitution, Article 113.