Kellagyry

Her kim ömrüniň belli bir döwründe iň bolmanda gysga wagtda kelle agyryny başdan geçirýär. Abraýly Amerikan instituty tarapyndan geçirilen gözlegde şikaýat eden dört adamdan üçüsiniň soňky ýylda azyndan bir gezek kelle agyrylaryndan zeýrenýändigi anyklandy. Kellagyry, üns merkezinde saklanmaly şikaýatdyr we biperwaý garaýyş çynlakaý kynçylyklara sebäp bolup biler. Kellagyrylaryň dürli sebäpleri bar we saglyga howp derejesi dürli bolup biler. Şonuň üçin islendik kelle agyry epizodyna çynlakaý garamak we yzygiderli bolsa lukman bilen maslahatlaşmak möhümdir.

== Kellagyry görnüşleri ==

Kellagyry simptomatiki we başlangyç iki esasy topara bölünýär. Simptomatiki kelle agyry, islendik keseliň arzasy hökmünde ýüze çykýandygyny aňladýar. Mysal üçin, umumy sowuklamanyň alamatlarynyň biri kelle agyry bolup biler. Esasy kelle agyry garaşsyz kesel bolup, bu keseli bejermekde anyk çemeleşmäni talap edýär. Migren, esasy kelle agyrynyň adaty mysalydyr.

Esasy kelle agyrynyň görnüşleri:

*Migren
*Dartgynly kelle agyry
*Klaster kelle agyry we beýleki trigeminal sefalgiýa
*Paroksismal gemikraniýa
*Konýunktiwanyň gyzarmagy we ýyrtylmagy bilen gysga möhletli bir taraplaýyn neýralgiki kelle agyry (KGNBA)
*Beýleki esasy kelleagyrylar (gemikraniýa dowamy, täze gündelik dowamly kelleagyry we ş.m.) 

Dartgynly kelle agyry, esasy kelle agyrylarynyň iň köp ýaýran görnüşlerinden biridir. Bu ýagdaýda orta agyry, içegede ýa-da boýunda, käte bolsa bütin kellede bellenýär. Agyry 30 minutdan birnäçe güne çenli dowam edip biler. Mundan başga-da, adamlar "düşnüksiz aýdylyşy" we "aýdyň pikirlenip bilmeýändigi" barada habar berýärler. Käbir hadysalarda kelle agyrydan başga-da ýürek bulanma, fotofobiýa we seslere çydamsyzlyk ýaly alamatlar bellendi. Dartgynly kelle agyrynyň sebäbi ylym bilen doly bilinmeýär.

Migrenler wagtal-wagtal oňaýsyzlygy döredýän we kelläniň ýarysyny ýapýan kelle agyrydyr. Migreniň agyrylary esasan kelläniň ýarysynda ýüze çykýar we ýürek bulanma, gusmak, fotofobiýa we seslere çydamsyzlyk ýaly alamatlar bilen bilelikde bolýar. Käbir hadysalarda gözüň bozulmagy, ysmaz ýaly migren. Migrenler esasan newrologlar tarapyndan bejerilýär we bejergide aýratyn çemeleşme saýlanýar.

Klaster kelle agyrylary wagtal-wagtal ýüze çykýar we adatça 15 minutdan 90 minuta çenli dowam edýär. Bu kelle agyry gaty ýiti we çydap bolmaýar. Agyry esasan gözüň aňyrsynda duýulýar we adamlaryň gözüň daşyna iteklenmegini duýýar. Kislorod dem alyşy, klaster agyrylaryny aýyrmakda uly kömek edýär. Migrene garşy dermanlar toparlaýyn kelle agyrylarynda hem täsirli.

Käbir adamlarda belli bir ýaşdan soň oňurganyň boýnunda degeneratiw prosesler bolýar. Köp ýagdaýlarda bu üýtgeşmeler kelle agyrynyň esasy sebäbidir. Oňurgadaky näsazlyk esasy sebäp hökmünde tassyklansa, dermanlar we ýörite gimnastika bilen bejerilýär.

Agyrlaýjy serişdeleri uzak wagtlap ulanmak, gaýtalanýan kelle agyrylaryna sebäp bolup biler. Şeýle ýagdaýlarda, öň bar bolan agyry bilen derman sebäpli dörän agyryny tapawutlandyrmak kyn.

Kellagyrylaryň sebäplerinden biri ýokançlykdyr. Adaty sowuk, dişlerde we burun jübüsinde çişme prosesine sebäp bolup biler, bu bolsa esasy kesel bilen baglanyşykly kelleagyrylara sebäp bolup biler. Has agyr ýagdaýlarda beýniniň çişmegi (ensefalit) ýa-da meninges (meningit) agyr kelleagyry döredip biler.

Kellagyrylaryň iň köp ýaýran sebäplerinden biri gan basyşynyň "oýnamagy". Bloodokary gan basyşy kelle agyrylarynyň iň köp ýaýran sebäplerinden biridir. Gan basyşynyň peselmegi kellagyrylara hem sebäp bolup biler.

== Haçan lukmany görmeli ==

Frequygy-ýygydan kelle agyry üçin lukmana ýüz tutmak hem möhümdir. Aşakdaky ýagdaýlarda derrew lukmana ýüz tutmak zerur:

* Birden agyr kelle agyry başlaýar
* Huşsuzlyk bilen bilelikde kelle agyry
* Memoryadyň bozulmagy bilen bilelikde kelle agyry
* Gyzzyrma bilen bilelikde kelle agyry
* Ysmaz bilen bilelikde kelle agyry
* Bulam-bujarlyk bilen bilelikde kelle agyry
* 50 ýaşdan soň ýüze çykýan kelle agyry

Aboveokardaky alamatlar islenilmeýän ýagdaýyň irki alamaty bolup biler we lukman tarapyndan barlanmalydyr.

Uzak möhletli dermanlar bilen kelle agyryny aýyryp bolýar. Longöne uzak möhletli dermanlaryň kynçylyklarynyň bardygyny ýatdan çykarmaly däldiris. Bulara böwrek we bagryň zeperlenmegi degişlidir.

Aboveokardaky ýagdaýlarda ilki bilen umumy terapewt bilen maslahatlaşyp bilersiňiz. Terapewtiň karary bilen, otolaringolog, newrolog, diş lukmanyna ýüz tutup bilersiňiz.

== Özüňiz näme edip bilersiňiz?  ==

Wagtal-wagtal we gaýtalanmaýan kelle agyrylary üçin islendik agyry serişdesini ulanyp bilersiňiz. Dermany dermanhanadan ýa-da derman gutusyndaky görkezmelerden ulanmagy öwrenip bilersiňiz. Derman alanyňyzda seresap bolmaly. Aşgazana zyýan berýän we nahardan soň kabul edilmeli dermanlar bar. Mysal üçin Aspirin, Woltaren we Ibuprofen. Parasetamolyň kelle agyrylaryna güýçli täsiri bar bolsa-da, onuň aşa köp dozasy bagryň näsazlygyna sebäp bolup biler.

Arassa howa, alkogol ýa-da nikotin bilen bejerip boljak käbir kelle agyrylary bar. Gimnastika köşeşdiriji we pyýada ýaly çäreler bilen dartgynly kelle agyryny aýyryp bolýar. Dartgynly kelle agyrynyň esasy sebäplerinden biri stresdir. Stressygy-ýygydan dartgynly kelle agyrylary stressi azaltmak arkaly ýeňilleşdirip bolar. Kellagyry, akupunktur, massaage bilen kömek edýär.

== Çeşme ==

Lipton RB, Bigal ME, Steiner TJ, Silberstein SD, Olesen J. Esasy kelle agyrylarynyň klassifikasiýasy. Newrologiýa. 2004-nji ýylyň 10-njy awgusty; 63 (3): 427-35.