Uky

Uky, daşarky dünýäde gaýtalanýan huşuň ýitirilmegi (ýöne duýgur kabul etmäni ýitirmezden), myşsalaryň tonusynyň kem-kemden peselmegi bilen yzygiderli ýüze çykýar. Ukydan oýanmak, sirkadanyň ritmine degişli haýwanlarda esasy siklleriň birine gabat gelýär. Adamlarda uky ortaça ömrüň üçden bir bölegini tutýar.

Uky huşsuzlykdan (ýa-da koma) refleksleriň saklanmagy we uklaýan adamyň gözüni açmak, gürlemek we degmek ukyby bilen tapawutlanýar. Uky we üç ýagdaýy bar. Oýanmak bilen ukynyň üýtgemegi üçin sirkad sikli hakda. Slowuwaş uky bilen REM ukusynyň üýtgemegi üçin ultradian sikli hakda aýdýarys.

Uky, ventroletar preoptiki ýadro (VLPO) baglydyr. Adenoziniň gündelik gurulmagy bilen aljyraňňylyga düşen VLPO, gistamin we bizi ukyda saklaýan beýleki maddalaryň öndürilmegini togtatmak üçin stimul merkezlerine signal iberýär. Uky wagtynda sinapslaryň bir bölegi täzeden düzülýär we bu mehanizm güýçli, metabolik, maglumat we ýat düşündirişleri we täsirleri bolup biler1.

Käbir aýallar öz döwründe erbet uklaýarlar (olar ukusyzlyga erkeklerden iki esse köp) we köpüsi menopauza wagtynda. Garry adamlar köplenç ýaşlara garanyňda az uklaýarlar.

Taryh

Platon ukyny “durmuşy kabul ediji” diýip kesgitledi 2. Grek dokograf filosofy Teofrastus biziň eramyzdan öňki III asyrda Du Sommeil et des Rêves (gadymy grek dilinde κερὶ ὕπνου καὶ ἐνυπνίων) atly eser ýazypdyr. J.-C.3; Eneiddäki latyn şahyry Wirgil "ilkinji uky" 4,5-e degişlidir: ukynyň dürli döwürleriniň ykrar edilmegi köne.

Uky, düzgünleşdirmek we roly asyrlar boýy syr bolup galýar. XX asyrda elektroensefalogrammanyň (EEG) ösüşi ony öwrenmäge mümkinçilik berýär.

1937-nji ýyldan başlap, Amerikaly newrofiziolog Alfred Li Loomis (içerde) EEG-iň kömegi bilen bir gijeki ukuda yzygiderli bäş fazany görkezdi; A-dan E6-a çenli aýdýar:

Kömekçilerinden biri ugewgen Aserinskiý (içerde), gözüň hereketine, boýnuň myşsa tonusynyň gowşamagyna (bu myşsalary we şol eňegi meýletin edip bilýän adamlarda) uly amplitudanyň elektroensefalogramma yrgyldamalary barada habar berýär. subýektler dördünji tapgyra girenlerinde beýni korteksiniň güýçli işjeňligi. Çalt göz hereketleriniň ýa-da MOR (REM, Iňlis dilinde çalt göz hereketleri) bolmagy bu tapgyry düýşlere özleşdirmäge mümkinçilik berýär: soňra 1961-nji ýylda gözlegçi fransuz Mişel ouuwet tarapyndan "çalt uky" ýa-da "paradoksal" çokundyryldy. Lionda CNRS.

2011-nji ýyldan başlap, uky tapgyrlarynyň sany 3-e çenli azaldyldy. 1-nji we 2-nji tapgyrlar ýeňil uky, 3-nji tapgyra bolsa çuňňur uky degişlidir.

Uky zerurlygy ähliumumy diýen ýaly görünýär

Uky, ewolýusiýa taýdan artykmaçlyklara meňzeýär, sebäbi köp ösen haýwanlarda tebigy saýlama bilen goralyp saklanýar, köp haýwanlar üçin gymmat ýaly görünse-de (ýyrtyjylara gowşaklyk, iýmit gözlemek ýa-da almak, iýmitlenmek ýa-da ideg etmek üçin az wagt, ýaşlar bilen jübütleşmek ýa-da ideg etmek we ş.m. .7).

2000-nji ýyllaryň başyna çenli dünýäde düýbünden uklamadyk ýabany haýwan ýokdy; şonuň üçin hemme zat hiç bir haýwanyň ukusyz uzak ýaşap bilmejekdigini (hatda birkemsiz uky bilen meşgullanýan haýwanlarda-da - ýarym oýanýan beýni bilen ýarym uky we ýarym uklaýan beýni - uzak wagtlap uçýan ýa-da göçüp barýan we pelagiki deňiz görnüşleri ýaly ýarym uky süýdemdirijiler, öýken dem almagyna we gark bolmagynyň öňüni almaga8). Öldüriji kitleriň we çüýşeli delfinleriň görüşleri bu sözlere birneme laýyk geldi: professor Jerri Siegel we Los An Angeleselesdäki Kaliforniýa uniwersitetiniň kärdeşleri (UCLA) doglandan bir aý soň, ganhor kitler we ýaşlar uklamaýarlar. Bu ýaşlara ýyrtyjylardan gaçmaga, gorag ýagyna garaşýan mahaly bedeniniň gyzgynlygyny saklamaga, her 3-30 sekuntda bir gezek dem almaga we beýniniň çalt ösmegine we bedenine kömek eder. Bu aýallar we ýaşlar (ýuwaş-ýuwaşdan) ýuwaş-ýuwaşdan “adaty” uky ritmini taparlar.

Diňe bir mysal hökmünde syn edildi, ýöne gysga wagtlap we laboratoriýa şertlerinde ýaşaýan organizmde: käbir miwe çybyklary (Drosophila melanogaster) hiç haçan uklamaýan ýaly. Uky wagty ölçenen laboratoriýada hemmesi diýen ýaly günde 300-600 minutlap ýatýardy, ýöne muňa girmeýär: aýallaryň takmynan 6% -i günde 72 minutdan köp uklamady we üçüsi, esasanam işjeň, diňe alamatlar görkezdi günde 15, 14 we hatda 4 minutlap uklamak, görnüşine görä, olaryň saglygyna hiç hili täsir etmez (ýa-da iň bolmanda ömrüne). Mundan başga-da, ukynyň öňüni alýan miwe çybyklary (aýlanýan turbada galmak bilen) ortaça uky wagtynyň 96% azalmagyny üpjün etdi7.

Gözlegler we gözlegler

Durmuşyň ilkinji günleriniň ähmiýeti

INSERM9 tarapyndan geçirilen gözlegiň netijesine görä, ukynyň hili durmuşyň ilkinji ýyllarynda meýilleşdirilýär. Çaga doglandan soň 15 günüň dowamynda çaga syçanlarynda serotoniniň kabul edilmegini emeli usulda bozmak bilen, gözlegçiler bu ululykdaky syçanlaryň bölek-bölek, durnuksyz we ukusynyň erbet dikeldilendigini anykladylar. Bu uky bozulmalary, depressiýa döwründe görülýänlere meňzeýär. "Bu gözlegler, syçanlarda ömrüň ilkinji üç hepdesiniň serotonerjik ulgamyň uky we emosional hereketleriň deňagramlylygyna edýän täsiri we berkleşýän möhüm döwürdigini görkezýär. Bu ulgam işe girizilenden soň, bu deňagramlylygy dowam etdirip bolmajak ýaly görünýär "-diýip, Inserm-iň esasy ýazyjysy we emitus gözleg müdiri Joëlle Adrien belleýär.

Recentlyakynda (2016-2017) üç ölçegli elektron mikroskopiýa, merkezi tolgundyryjy fazadan soň merkezi nerw ulgamynyň sinapslarynyň bir bölegini (iň kiçi we iň "plastmassa") görkezmäge mümkinçilik berdi. gijelerine uky wagtynda saýlanyp bejerildi (Diapt we başg. (2017) 10,1 laýyklykda syçanlarda sinaptiki interfeýsiň ululygy azalýar, umumy sinaptiki güýjüň kadalaşma wagtynyň artmagy bilen uky gipotezasyny goldaýar; Günüň dowamynda öwrenmek we ýatda saklamak arkaly. Gomer1a1 geni tarapyndan dolandyrylýan uky oýanmak siklinde glýutamat reseptorlarynda üýtgeşmeler bolýar. Oýanýan haýwanlarda Homer1a neýronlarda ýygnanýar, ýöne ýokary derejeli norepinefrin eýeleýän sinapslarda däl. ukynyň başlanmagy, norepinefrin azalýar, Homer1a tolgundyryjy sinapslarda hereket etmäge mümkinçilik berýär we - pl biz kiçi - olary "gowşatmak". Bu mehanizmiň kuwwatly, metabolik, maglumat we ýat düşündirişleri we netijeleri bolup biler1.

Bedatmagyň ähmiýeti

Ukynyň dowamlylygy bilen beýle bolmaz ýaly immun ulgamyna täsir edýän ýaly. 2010-njy ýylda geçirilen bir gözlegde giç ýatan (takmynan 2-3 töweregi) lenfosit sanlary öň ýatanlara garanyňda 24% pesdi (sagat 11-den ýary gije). Giç oýanýanlaryň granulositler sany hem ir turýanlaryňkydan 18% ýokarydy.

Gijäniň ýaryndan soň ýatýan ýetginjeklere, impulslaryna gözegçilik etmek has kyn bolar. Gijäniň ýaryndan soň ýatmak bilen baglanyşykly faktorlaryň arasynda ýaş, ekranlara (smartfon, kompýuter, planşet, telewizor we ş.m.) tomaşa etmek üçin ep-esli wagt sarp etmek we okuwdan daşary çärelere gatnaşmazlyk12, esasanam sport.

Centüz ýaşlylaryň arasynda geçirilen gözleg, hemmesiniň gije ir ýatandygyny, ukuda kynçylyk çekmändigini, irden turup, günortan uklap, uky dermanlaryny kabul etmeýändigini belläp geçdi. Şeýlelik bilen, ukynyň mukdary we görnüşleri uzak ömre uly täsir edip biler13.

Fazalar

Adamlaryň köpüsinde 90-a golaý takmynan üç-bäş uky sikli (ortaça) her gije dört aýratyn fazadan ybarat bolup biler. Ilkinji üç tapgyr haýal tolkun ukusyna (SOL) gabat gelýär, elektrik ölçegleri gaty pes, dördünjisi bolsa mowzugyň arzuw edýän ýerinde REM uklaýar. (Käbir ylmy gözlegler bu temanyň ukynyň beýleki döwürlerinde hem arzuw edip biljekdigini görkezdi)

Oýanmak we uky wagtynda EEG maglumatlary ähli süýdemdirijiler üçin umumydyr. Başga bir tarapdan, ehidna ýaly başlangyç süýdemdirijilerde käbir tapawutlar bar ýaly. Bu maglumatlar ukynyň dürli tapgyrlaryny tapawutlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Ukusyzlyk

EEG 1-nji tapgyrda.

Ukusyzlyk (1-nji tapgyra) köplenç uklamagyň öň ýanyndaky uky (oýanmak bilen ukynyň arasyndaky geçiş). Hüşgärligiň, myşsalaryň sesiniň we ýürek urşunyň peselmegi bilen häsiýetlendirilýär. Muskulyň hereketi haýal (gabaklar “togalanýar”). Adaty hasaplanýan uklamagyň gijä galmagy ýigrimi minutdanam az. Munuň daşyndaky ukusyzlyk. Ablyeri gelende aýtsak, ukynyň fazasy, oýanandan tapawutlylykda hiç haçan duýulmaýar (awtoulag süreniňde uklamagyň mysaly). Gipnagogiki şekiller köplenç I tapgyrda bolup geçýär, ýöne hemişe76 däl. Teta tolkuny: 3,5-7,5 Hz.

Gündiziň aşa ukusy, mowzugyň durmuşyny bozsa, gürleýäris. Bu köplenç semizlik bilen baglanyşykly sindromdyr.

Lighteňil uky

EEG 2-nji tapgyrda.

Lighteňil uky (ýa-da 2-nji tapgyra) umumy uky wagtynyň takmynan 50% -ini alýar. Mundan başga-da, daşarky gyjyndyrmalara gaty duýgur. 2-nji tapgyra, gowy ýatýanlaryň takmynan 50% -i we erbet uklaýanlaryň 80% -i ukusyzdyr öýdýärler. Teta tolkuny (3,5-7,5 Hz), K toplumlary we uky pyrlaýjylary (12 - 14 Hz).

Çuň uky

3-nji tapgyrda EEG.

Çuňňur uky 3-nji tapgyra gabat gelýär: elektrik işjeňligi haýal tolkunlardan, delta tolkunlaryndan (<3,5 Hz) we yzygiderli bolanda möhüm alamatlar haýallaýar. 2-nji we 3-nji tapgyryň arasynda gaty paýhasly muskul işjeňligi dowam edýär we göz hereketleri ýitip gitdi. Gijeki gorkular ýa-da uklamak 3-nji tapgyrda bolup biler.

Bu öýjük bölünişikleri we ösüş gormonynyň öndürilmegi bolup geçýär, şonuň üçin çagalarda uklamagyň ähmiýeti. Çuňňur uky, ortaça gijeki ukyda 1 sagat 40 minut töweregi wagt alýar, adam gysga uklaýanmy ýa-da agyr uklaýanmy. 2-nji basgançagyň peýdasyna ýaş bilen azalýar, bu ukynyň iň möhüm tapgyry. Gowy uky almak üçin masques de sommeil Archived 2021-11-01 at the Wayback Machine ýa-da melatoniniň kabul edilmegi iň gowy usuldyr.

Selia Grin, Swami Rama atly hindi ussasynyň meditasiýa gireninden bäş minut soň delta tolkunlaryny aňsatlyk bilen öndürip başlandygyny we bu 25 minutlyk oýlanmadan soň, ýazgylar wagtynda töwereginde bolup geçen wakalary gürrüň bermegi başardy.

Paradoksiki uky [redaktirlemek | kody üýtgetmek]

Esasy makala: Paradoksiki uky.

REM uky wagtynda EEG. Göz hereketleri nygtalýar.

Beýleki fazalardan tapawutlylykda, REM ukusy wagtynda beýniniň we gözüň elektrik işjeňligi örän möhümdir, şol bir wagtyň özünde bedeniň beýleki böleklerinde myşsa atoniýasy (ysmaz) bolýar, gözüň hereketlerinden başga. Bu atoniýa Parkinson keselinde ýok bolup biler. islenýär], bu ýerde hassalar REM ukusynda köp hereket ederler.

EEG-de neokortiki işjeňlik, ukynyň haýal ukusyna garanyňda has ýakyn, bu “paradoks”. Dem almak kadaly däl. Heartürek tizlenýär ýa-da haýallaýar. Adamlarda çanaklyk organlarynyň dilasiýasy we eýakulýasiýa bolup bilýän bonnet migraine Archived 2022-10-05 at the Wayback Machine bolýar. Bu etap takmynan her 90 minutda gaýtalanýar we dowamlylygy gijäniň ahyrynda iň ýokary bolmak üçin uky siklleriniň yzygiderliligi bilen uzalýar. Bu düýş görmek üçin iň amatly pursat, ýogsa düýşler haýal uky wagtynda bolup biler.

REM ukusy umumy uky wagtynyň takmynan 20-25% -idir. Düýşleriň ýady uzak wagtlap REM ukynyň bolmagy bilen baglanyşyklydyr. Aslynda, indi düýş görýän ýerimizde diňe bir uky basgançagy ýok bolmagy mümkin diýip pikir edýäris78.

Poligraf ýazgylary (EEG, EMG we EOG) düýş görmek we REM ukynyň arasynda belli bir baglanyşygy görkezdi. Gözlegler, dürli uky döwürlerinde birnäçe adamy oýarmak arkaly geçirildi. Arzuw ýadynyň hiliniň oýanan basgançagyna baglydygyny görkezdiler.

Aslynda, REM ukusy wagtynda oýanan mowzuklar, arzuwlaryny has jikme-jik ýada salýarlar, eger haýal uky wagtynda oýansak, ony gaty ýada salýarlar ýa-da ýatda saklamaýarlar. Takyk ýat ýok. Geçirilen gözlegler gözüň hereketiniň, ýürek urşunyň ýokarlanmagy we düýş görmegiň intensiwligi bilen baglanyşyklydygyny görkezdi. Bu gözlegler, düýşleriň 80% -iniň REM ukusy wagtynda ýüze çykýar diýen netijä geldi. Şeýle-de bolsa, düýş ýaly işler haýal ukynyň belli bir döwründe hem bolup biler. Şonuň üçin “düýş” we “REM uky” adalgalary artykmaç bolmaly däldir.