Russiýa-Türkmenistan gatnaşyklary

Russiýa–Türkmenistan gatnaşyklary (Rusça: Российско-Туркменские отношения) Russiýa bilen Türkmenistanyň arasyndaky ikitaraplaýyn gatnaşyklar. Russiýanyň Aşgabatda ilçihanasy we Türkmenbaşydaky baş konsullygy bar. Türkmenistanyň Moskwada ilçihanasy bar.

Gatnaşyklary gowulaşdyrmak düzet

2022-nji ýylyň 1-nji noýabrynda Russiýanyň we Türkmenistanyň ýokarky palatalary hyzmatdaşlyk boýunça parlamentara komissiýa döretmek barada şertnama baglaşdy. Gol çekilen resminama Moskwa we Aşgabat üçin ähli ugurlarda hyzmatdaşlyk etmäge mümkinçilik açýar. Federasiýa Geňeşiniň başlygy "gol çekilen resminama parlamentara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň täze tapgyryny görkezer, dogry gurulmagyna we iki ýurduň kanun çykaryjylarynyň arasynda hyzmatdaşlygyň täze geljegini açar" diýdi. Bu ýyl eýýäm komissiýanyň milli bölümlerini döretmek, şeýle hem düzgünleriň tassyklanjak we ýyllyk iş meýilnamasy düzüljek ilkinji ýygnagyň senesini yglan etmek meýilleşdirilýär.^[1]

Harby hyzmatdaşlyk düzet

Russiýa we Türkmenistan harby ugurda biri-biri bilen gaty öndürijilikli hyzmatdaşlyk edýärler. 1991-nji ýyldan soň Moskwa bilen Aşgabatyň arasynda harby-tehniki hyzmatdaşlyk bilen baglanyşykly 150-den gowrak şertnama we şertnama baglaşyldy. 2020-nji ýylyň 9-njy noýabrynda Russiýanyň prezidenti Wladimir Putin Russiýa Federasiýasynyň Türkmenistan bilen howpsuzlyk hyzmatdaşlygy baradaky şertnamasyny tassyklaýan kanuna gol çekdi.

Russiýanyň ýurduň harby importynda paýy 20%. Türkmen goşunynyň ýaragy üçin sowutly ulaglar « Tiger » ( Nimr ), Mi-8 we Mi-17 dikuçarlary, Su-25 hüjüm uçary, T-90C tanklary, RSZO « Smerch », 1000-den gowrak KamAZ satyn aldy. Sankt-Peterburgda 12418 « Türkmenistan üçin ýyldyrym » iki raketa gämisi guruldy.^[2]

Russiýa bilen Türkmenistanyň arasyndaky ynsanperwer hyzmatdaşlygy düzet

Iki ýurduň hem bilim we medeniýet çygryndaky hyzmatdaşlygyna uly üns berilýär. Häzirki wagtda Russiýanyň ýokary ýokary okuw ýyllarynda Türkmenistandan 30 müňden gowrak talyplar Türkmen ýaşlarynyň saýlanylmagy köpçülikleýin Moskwa, Sankt-Peterburg, Woronej, Rostow-na-Donu, Kazan, Samara, Twri okuw jaýlarynyň peýdasyna meňzeş bolýar.

2002-nji ýyldan başlap Aşgabat şäherinde A.S.Puşkin adynda bilelikdäki Russiýa-Türkmen orta umumy bilim mekdebi açyldy. Onuň özboluşlylygy ýurtda Russiýanyň okuw maksatnamasyndan peýdalanýan ýeke-täk orta okuw jaýy bolupdyr.^[3]

Russiýa bilen Türkmenistanyň sport pudagyndaky hyzmatdaşlygy ösüş döwründe. 9-njy iýunda, Türkmenistanyň prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň Moskwa resmi saparynyň çäginde, Russiýa Federasiýasynyň hökümeti bilen Türkmenistan hökümetiniň arasynda 2022-nji ýyl üçin sport pudagyndaky hyzmatdaşlygy baradaky şertnamany durmuşa geçirmek üçin hereket meýilnamasy. -2024 gol çekildi. Bu meýilnama, sport ylymlary pudagyndaky ýurtlaryň arasynda hyzmatdaşlygy, sport pudagyny ösdürmekde tejribe alyşmagy, gyzyklanýan sport federasiýalary we birleşikleriniň arasynda göni aragatnaşyk gurmagy, milli ýygyndy toparlar üçin bilelikdäki okuw çärelerini geçirmegi göz öňünde tutýar. milli olimpiýa komitetleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň güýçlendirilmegi hökmünde.^[4]

2022-nji ýylyň noýabr aýynyň başynda respublikanyň öňki prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Russiýanyň Federasiýa Geňeşinde eden çykyşynda türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň meýilnamalaryny aýan etdi. Geljekde Türkmenistanda türkmen-rus drama teatry gurlar^[5]. Mundan başga-da, Moskwa we Aşgabat rus-türkmen uniwersitetini gurmagy meýilleşdirýär. Mejlisiň Houseokarky palatasynyň başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Aşgabatdaky türkmen-rus uniwersitetiniň düýbüniň 2023-nji ýylda gurlup bilinjekdigini aýtdy.^[6]

Ykdysady hyzmatdaşlyk düzet

2021-nji ýylyň 8-nji oktýabrynda Aşgabatda hökümetara Türkmen-Russiýa Ykdysady Hyzmatdaşlyk Komissiýasynyň egindeş başlyklarynyň ýygnagynda Türkmenistan hökümeti bilen Russiýa Federasiýasynyň hökümetiniň arasynda 2021-2023-nji ýyllar üçin Ykdysady Hyzmatdaşlyk Maksatnamasy boldy gol çekdi. Komissiýanyň türkmen tarapynyň başlygy, Ministrler kabinetiniň başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow we Russiýanyň premýer-ministriniň orunbasary Alekseý Overçuk ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň potensialyny ýokarlandyrmagyň ýagdaýy we ýollary, netijeleri barada pikir alyşdylar ozal gazanylan şertnamalary iş ýüzünde durmuşa geçirmek üçin çäreler. Taraplar ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlarynyň arasynda ýangyç we energiýa toplumy, ulag we aragatnaşyk, gaz himiýasy senagaty, geologiýa, gurluşyk we maliýe we bank pudagynyň bardygyny bellediler.^[7]

2022-nji ýylyň birinji çärýeginde Türkmenistan bilen Russiýanyň arasyndaky söwda dolanyşygy 45% ýokarlanyp, 171,1 million dollara ýetdi. Russiýanyň eksporty 49,3% ýokarlandy (124 million dollara çenli), Türkmenistandan import 35% ýokarlandy (47,1 million dollar). Russiýa Türkmenistandan dokma we aýakgap, azyk önümleri, himiýa önümleri we rezin import edýär. Türkmenistan hem öz gezeginde enjamlary, enjamlary we ulaglary, azyk önümlerini we oba hojalygynyň çig malyny, himiýa senagatynyň önümlerini, metallary we önümleri satyn alýar.^[8]

Sport pudagynda hyzmatdaşlyk düzet

2022-nji ýylyň 9-njy iýunynda Aşgabat we Moskwa Russiýa Federasiýasynyň hökümeti bilen Türkmenistan hökümetiniň arasynda 2022-2024-nji ýyllar üçin sport pudagyndaky hyzmatdaşlyk baradaky Ylalaşygy ýerine ýetirmek boýunça Hereket meýilnamasyna gol çekdiler. Resminamanyň düzgünlerine laýyklykda dostlukly ýurtlar sport ylymlary pudagynda çuňňur hyzmatdaşlyga, sport pudagyny ösdürmekde tejribe alyşmaga, gyzyklanýan sport federasiýalary we birleşikleriniň arasynda göni aragatnaşyk gurmaga, milli ýygyndylar üçin bilelikdäki okuw çärelerini gurmaga başlar milli olimpiýa komitetleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygy güýçlendirýär.^[9]

Ulag düzet

2022-nji ýylyň 16-njy awgustynda Türkmenistanyň Transport we aragatnaşyk gullugynyň baş müdiri Mammethan Çakiýew we Russiýa Federasiýasynyň Transport ministri Witaliý Sawelýew halkara ýol ulaglaryny ösdürmek barada Memoranduma gol çekdiler. Bu resminama ýurtlara "Demirgazyk-Günorta" halkara ulag geçelgesiniň mümkinçiliklerini ösdürmäge mümkinçilik açýar. Onuň çäginde ýol göterijiler üçin iň amatly şertler dörediler, Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň awtoulag transport kärhanalary derwaýys meseleleri çözmegiň goşmaça ýollaryny alarlar.^[10]

Salgylanmalar düzet

Bellikler düzet

↑ "Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Russiýa Federasiýasynyň Federal ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň başlygy bilen duşuşdy". «Turkmenportal». Retrieved 2022-11-01. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)
↑ "Российско-туркменское военно-техническое сотрудничество. Неожиданный прорыв?". "Ритм Евразии". Archived from the original on 2021-05-16. Retrieved 2021-04-29. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)
↑ "Межгосударственные отношения России и Туркмении". РИА Новости (in Russian). Retrieved 2022-06-29.
↑ "Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasy sport pudagynda hyzmatdaşlyk eder". Turkmenportal (in Russian). Retrieved 2022-06-10.
↑ "В Ашхабаде построят новое здание Русского драматического театра". Turkmenportal (in Russian). Retrieved 2022-11-02.
↑ "Türkmen-rus bilelikdäki uniwersitetiň düýbi tutular". Atavatan Turkmenistan (in Russian). Retrieved 2022-11-02.
↑ "Türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň 2021-2023-nji ýyllar üçin Maksatnamasyna gol çekildi". BIZNEC Turkmenistan (in Russian). Archived from the original on 2022-10-18. Retrieved 2021-08-10.
↑ "Türkmenistan bilen Russiýanyň arasyndaky söwda dolanyşygy ýylyň birinji çärýeginde 45 göterim ýokarlandy". Turkmenpotal. Retrieved 2022-06-10. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)
↑ "Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasy sport pudagynda hyzmatdaşlyk eder". Turkmenportal. Retrieved 2022-06-10. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)
↑ "Türkmenistan bilen Russiýanyň arasynda awtoulag ýollaryny ösdürmek boýunça Ähtnama gol çekildi". Turkmenportal. Retrieved 2022-08-16. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[1] "Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Russiýa Federasiýasynyň Federal ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň başlygy bilen duşuşdy". «Turkmenportal». Retrieved 2022-11-01. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[2] "Российско-туркменское военно-техническое сотрудничество. Неожиданный прорыв?". "Ритм Евразии". Archived from the original on 2021-05-16. Retrieved 2021-04-29. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[3] "Межгосударственные отношения России и Туркмении". РИА Новости (in Russian). Retrieved 2022-06-29.

[4] "Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasy sport pudagynda hyzmatdaşlyk eder". Turkmenportal (in Russian). Retrieved 2022-06-10.

[5] "В Ашхабаде построят новое здание Русского драматического театра". Turkmenportal (in Russian). Retrieved 2022-11-02.

[6] "Türkmen-rus bilelikdäki uniwersitetiň düýbi tutular". Atavatan Turkmenistan (in Russian). Retrieved 2022-11-02.

[7] "Türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň 2021-2023-nji ýyllar üçin Maksatnamasyna gol çekildi". BIZNEC Turkmenistan (in Russian). Archived from the original on 2022-10-18. Retrieved 2021-08-10.

[8] "Türkmenistan bilen Russiýanyň arasyndaky söwda dolanyşygy ýylyň birinji çärýeginde 45 göterim ýokarlandy". Turkmenpotal. Retrieved 2022-06-10. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[9] "Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasy sport pudagynda hyzmatdaşlyk eder". Turkmenportal. Retrieved 2022-06-10. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[10] "Türkmenistan bilen Russiýanyň arasynda awtoulag ýollaryny ösdürmek boýunça Ähtnama gol çekildi". Turkmenportal. Retrieved 2022-08-16. Unknown parameter |lang= ignored (|language= suggested) (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]