Türkmenistanyñ çäginde dörän gadymy şäher-döwletleriniñ ýadygärlikleri

Türkmenistanyñ çäginde dörän gadymy şäher-döwletleriniñ ýadygärlikleri

Meýilnama :

Pasrfiýa patyşalygynyñ ýadygärlikleri.

Gadymy Merw.

Gadymy Köneürgenç.

Edebiýatlar :

1. Saparmyrat Türkmenbaşy. Ruhnama. Aşgabat, 2001.

2. Masson W.M. Türkmenistan dünýä taryynyñ aýnasynda. Aşgabat, 2000.

3. E.Atagarryýew. Taryhda galan yzlar. Aşgabat, 1984.

4. Ahmedow A. Gadymyýetiñ ýañy. Aşgabat, 1992.

5. Ýusupow H. Türkmenistanyñ taryhyndan sahypalar. Aşgabat, 1997.

Sapagyñ maksady:

Şu sapagyñ üsti bilen talyplara Türkmenistanyñ çaginde dörän gadymy şäerler-Parfiýada-Täze we Köne Nusaý, Gadymy Merw, Köneürgenç, şäherleriniñ gadymy syýasy, ykdysady w medeni durmuşy düşünje bermek.

Talyplarda dünýä medeniýetiniñ merkezi, wepalylyk, watançylyk duýgularyny terbiýelemek.

Garaşsyz Türkmenistanyñ binagärçiliginiñ iñ täze taryhy ýurdumuzyñ ilkinji Prezidenti Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyñ ady bilen baglanyşykly. Garaşsyz Türkmenistanyñ syýasatynyñ, ykdysady ösüşiniñ, ylmynyñ, biliminiñ, mediniýetdir, sungatynyñ milli köklerimize daýanyp ösdürilmegi binagärçilik-gurluşyk işlerinde em täzeçe milli garaýşy ýüz çykardy.

1994-nji ýylda «Türkmenistanda şäher gurluşyk işi» hakyndaky kanun girizilip, öl şäerlerde we ilatly ýerlerde gurluşyk işini meýillemek we alyp barmaga gönükdürilendir.

Türkmenistanyñ taryhy-medeni we çeper mirasyny ulanmak bilen, binagärçilikde täze ugruñ ösmegi üçin zerur bolan şertleriñ düýbi tutuldy. Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy binagärçilikde milli däpleri wwe oñdebaryjy daşary ýurtlaryñ, aýratynam Türkmenistan bilen taryhy kökleri umumy bolan döwletleriñ häzirki zaman gazananlaryny utgaşdyrmagy talap edýär.

Türkmenistanyñ iñ täze binagärçiliginiñ ösmegi döwletimiziñ paýtagty Aşgabat şäheriniñ mysalynda beýan edýär. Ägirt binalar we desgalar, ýollar döwrebaplaşdyrylýar. 1992-1993-nji ýyllarda Aşgabat şäherini we onuñ sebitii 2020-njy ýýla çenli ösdürmegiñ meýilnamasy düzüldi.

Aşgabatda Garaşsyzlyk ýyllarynda Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyñ köşgi, Türkmenistanyñ Ruhyýet Köşgi. 1881-ñ müñlerçe türkmeniñ öz garaşsyzlygy ugrunda baş goýan Gökdepe galasynyñ çäginde Saparmyrat hajy adyndaky ýadygärlik metjidi bina edildi.

Aşgabatda Ertogrul gazy adyndaky metjit, «Altyn asyr» söwda merkezi.

Garaşsyzlyk binasy - ýurdumyzdaky iñ belent we ajaýyp atyra toplumydyr. Onuñ tutuşlaýyn binagärlik - Heýkeltaraşlyk sazlaşygy türkmen alkynyñ asyrlar boýy milli döwlet gurmak hakyndaky arzuw - hyýallarynyñ amala aşyrylandygyny alamatlandyrýar, özüniñ Altyn asyryna, röwşen geljege tarap halkyñ okguply gadamlarynyñ beýanydyr.

Halkara Türkmen-türk uniwersiteti türkmen milli mirashanasy ene mähri ýadygärligi - Gypjakdaky.

Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyñ hut öz ýolbaşçylygyna Garaşsyzlyk ýyllary içinde Türkenistanda dürli ugurly binalaryñ birnäçesi guruldy. Beýik Serdarymyz bina gurluşygynyñ iline möüm ämiýet berdi, ol «her bir işde hil esasy görkeziji bolmalydyr» diýip nugtady.

2002-nji ýylda Beýik Saparmyrat Türkmenbaşý bahasy 160 million dollaryna barabar bolan, her ýylda 1 million tonna iñ ýokary hilli sement öndürýän zawodyñ gurulmagy karar etdi. Ony gurmagy trkiýeli arkadaşymyz Ahmet Çalyga tabşyrdy. Bu zawod Baharly etrabynyñ Kalete obasynyñ golaýynda 2004-nji ýylyñ Magtymguly aýyna çenli gurlup tamamlanmaly. 2003-nji ýyla türkiýänyñ «Polomeks» firmasynyñ ýolbaşçysy Erd Tabanja baştutanlygynda Fransiýanyñ «Beug» firmasy bilen birlikde ürli binalar we ýadygärlikler, şol sanda Ruhyýet köşgüniñ golaýynda türkmen bedeweleriniñ ýadygärligi - 10 sany türkmen bedew aty dikeldi. Köçeler täze keşbe girdiler, olar gönülenip, giñeldiler, olaryñ boýunda gatbar-gatbar, ak mermere bürelen belent binalar dikeldildi. Her bir bina bezrmrn suwçuwül dirilmeli, milli neýkeller bilen örtüldi.

Keramat türkmen topragynda gurulýan binalaryñ bezemen, bagy-bossan bolmagynyñ aladasy bilen Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy heýkeltaraşlyk gök guşak işlerine hem möhüm ämiýet berdi. Heýkeltaraşlyk we amaly-haşa işlerini ösdürmek, kämilleşdirmek maksady bilen sarpasy Belent Serdarymyzyñ tagallasy bilen Türkmen ölwet çeperçilik Akademiýasy açyldy, onda türkmeniñ ussat eýkeltaraşlary döwrüñ we geçmişiñ ýüzüni açyp görkezýän heýkellere döredýärler. Heýkeltaraş Saragt Babaýew Garaşsyzlyk binasyny milli öwüşgün beryän heýkeller bilen ortdi, onuñ tutuş meýdançasynda heýkeltaraşlaryñ 5 topary işledi. 1 topar - Babasary Annamyradow, Nurmuhammet Ataýew, Gylyçmyrat Ýazmämmedow taryhy şahslar heýkelini ýasanlar. 2 topar - Meret Öwezow, Şamyrat Ýazmämmedow - taryhy şahslar heýkeliniýasanlar, Prezidentiñ heýkilini - Golmyrat Jumaýew, Ýedi Myradow Suljuk soltanlarynyñ we taryhy şahslarynyñ heýkellerini ýasadylar. Heýkeltaraşlaryñ döreden eýkelinde türkmenñ milli keşbi, onuñ milli lybaslary, milli baýlyklary nepislik bilen şekillendirilendir.

Türkmenleriñ ata-baba ezber amaly-aşam sungaty Garaşsyzlyk ýyllarynda milli-medeni miras hökmünde dikeldildi. Türkmeniñ käri bolan a,aly-haşam işleri - zergärçilik, haly dikamak, keçe etmek, tañsytlyk, dokma, şekillendiriş sungat işleri, ussaçylyk giñ gerime eýe boldy.

Türkmenler dürli gazaply nosanlyklary başyndan geçirse-de öz milli sungatyny ýitirmedi. Amaly-haşam işleriniñ rowaç almagy ýurdumyzda geçirilýän amaly-haşam işleriniñ sergilerinde aýdyñ görülýär. Ol işler öz milliligi bilen dünýäni añk edýär, olardan bir mysal: Türkmenleriñ sungatda at gazanan işgäri Maral Ataýewanyñ çeken suratlary türkmen ruhunda çekelendir. Ol toýun eýeläp, olardan naşyja zatlary ýasap, peçde-körükde ýakýar. Keramika tañsyk işlerinde Solmaz Muhammedowa türkmen syngatynyñ dünýä derejesine ýetirdi. Olaryñ sergesi diñre bir bizde däl, eýsem Hindistanda, Italiýada, Fransiýada guruldy.