Saddam Huseýn

Saddam Huseýn-Yragyň 5-nji prezidenti.Generalarawsyz general Ahmed Hasan al-Bakryň döwründe wise-prezident hökmünde we köp toparyň hökümeti agdarmaga ukyply hasaplanýan döwründe Saddam howpsuzlyk güýçlerini döretdi we bu arkaly hökümet bilen ýaragly güýçleriň arasyndaky konfliktlere berk gözegçilik edýärdi. 1970-nji ýyllaryň başynda Saddam esasan Eýran-Yrak söweşi, Aýlag söweşi we BMG sanksiýalary sebäpli ulgamdan çykan nebit we daşary ýurt banklaryny millileşdirdi. 1970-nji ýyllaryň dowamynda Saddam nebit pullary kömek edenligi sebäpli hökümet edaralaryna ygtyýarlygyny berkitdi. Yragyň ykdysadyýeti çalt depginde öser. Powerurtda häkimiýetdäki orunlar esasan ilatyň bäşden bir bölegini düzýän azlyk sünni araplar bilen dolduryldy.

Saddam Huseýn
Yragyň 5-nji prezidenti
Doglan wagty we ýeri	صدام حسين Aprel 28, 1937(1937-04-28) Tikrit, Yrak
Aradan çykan wagty we ýeri	12.30.2006
Käri	syýasatçy
Dili	Arap
Milleti	Arap
Etnikasy	Arap
Raýatlygy	Yrak
Bilimi	Kair uniwersiteti
Ýanýoldaş(lar)y	Samira Şahbandar Sajida Telfah
Partner(ler)i	Abdulmajid Huseýn
Çagalary	5
Goly

Saddam birnäçe ýyl bäri Yragyň de-fakto başlygy bolsa-da, 1979-njy ýylda resmi taýdan häkimiýete geldi. Ol, degişlilikde hökümeti agdarmak ýa-da garaşsyzlyk gazanmak isleýän şaýy we kürt hereketlerini basyp ýatyrdy we Eýran-Yrak söweşinde we Aýlag söweşinde häkimiýeti saklady. Arap dünýäsiniň käbirleri Saddamyň ABŞ-a garşy çykandygy we Ysraýyla hüjüm edendigi üçin öwýän bolsa, diktatorlygynyň wagşylygy üçin ony ýazgardylar. Dürli arassalamalarda we genosidlerde Saddam hökümetiniň howpsuzlyk gulluklary tarapyndan öldürilen yraklylaryň umumy sany 250,000 töweregi diýlip çaklanylýar. Saddamyň Eýrana we Kuweýtiň çozmagy hem ýüzlerçe müň adamyň ölümine sebäp boldy.

2003-nji ýylda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň ýolbaşçylygyndaky koalisiýa Saddamy agdarmak üçin Yraga hüjüm etdi, ABŞ-nyň prezidenti Jorj W. Buş we Iňlis premýer-ministri Toni Bleýr ony köpçülikleýin gyryş ýaraglaryna eýe bolmakda we Al-Kaýda bilen arabaglanyşygynda günäkärledi. partiýa dargadyldy we ýurtda ilkinji gezek demokratik saýlawlar geçirildi. 2003-nji ýylyň 13-nji dekabrynda tussag edilenden soň, Saddamyň kazyýet işi Yrak wagtlaýyn hökümetiniň garamagynda geçirildi. 2006-njy ýylyň 5-nji noýabrynda Saddam Yrak kazyýeti tarapyndan 1982-nji ýylda 148 Yrak şaýysynyň öldürilmegi bilen baglanyşykly adamzada garşy jenaýat işinde günäli tapyldy we asylyp öldürildi. Ol 2006-njy ýylyň 30-njy dekabrynda jezalandyryldy.

Durmuş

Ol dünýä inmezden ozal Saddamyň kakasyny we doganyny öldürdi. Bu ölümler Saddamyň ejesini (Sabha) şeýle bir gynandyrdy welin, göwreliligini ýatyrmaga we öz janyna kast etmäge synanyşdy. Ogly dünýä inende, Sabha "onuň bilen hiç hili baglanyşygy bolmaz" we Saddam daýysy tarapyndan kabul edildi.

Ejesi gaýtadan durmuşa çykdy we Saddam bu nikanyň üsti bilen üç dogan gazandy. Öweý kakasy Ybraýym al-Hasan Saddam gaýdyp gelenden soň oňa ýowuz çemeleşdi. Saddam takmynan 10 ýaşynda maşgalasyndan gaçyp, Saddamyň kakasy bolan daýysy Kharaillah Talfah bilen Bagdada ýaşamaga gaýdyp geldi. Saddamyň geljekki aýalynyň kakasy Talfah dindar sünni musulman we 1941-nji ýyldaky Angliýanyň weteranydy - Sebitde esasy kolonial güýç bolup galan Yrak milletçileri bilen Angliýanyň arasyndaky Yrak söweşi. Soňra Talfah Saddamyň häkimiýet başynda bolan döwründe Bagdadyň häkimi boldy, tä korrupsiýa Saddamy işinden kowmaga mejbur edýänçä.

Soň durmuşynda dogduk mekany Tikritden garyndaşlary onuň iň ýakyn geňeşçileri we goldawçylary boldy. Daýysynyň ýolbaşçylygynda Bagdatda milletçi orta mekdebe gatnady. Orta mekdepden soň Saddam Yragyň hukuk fakultetinde üç ýyl okady we 1957-nji ýylda 20 ýaşynda daýysynyň goldaw berýän rewolýusiýa pan-Arab Baas partiýasyna goşuldy. Bu döwürde Saddam özüni orta mekdep mugallymy hökmünde goldaýan bolsa gerek. Baat ideologiýasy Siriýada döräpdi we şol wagt Baas partiýasynyň Siriýada köp adamy bardy, ýöne 1955-nji ýylda Baas partiýasynyň 300 agzasy azdy. Yrakda we has berk döredilen Yrak milletçi partiýalaryndan tapawutlylykda Saddamyň partiýa girmeginiň esasy sebäbiniň, daýysynyň üsti bilen Ahmed Hasan al-Bakr we beýleki öňdebaryjy Baasistler bilen maşgala baglanyşygydygy çak edilýär.

Saddam Huseýn we Ba'ath Party talyplar öýi, Kair, 1959–1963-nji ýyllar aralygynda Yrakda we Eastakyn Gündogarda rewolýusiýa duýgusy häsiýetli. Yrakda progressiwler we sosialistler adaty syýasy elitalara (kolonial döwürdäki býurokratlar we ýer eýeleri, baý täjirler we taýpa başlyklary, monarhistler) hüjüm etdiler. Mundan başga-da, Gamal Abdel Naseriň Müsürdäki pan-arap milletçiligi Saddam ýaly ýaş Baasistlere uly täsir etdi. Naseriň ösmegi, 1950-nji we 1960-njy ýyllarda Yrak, Müsür we Liwiýa monarhiýalarynyň dargamagy bilen Eastakyn Gündogarda rewolýusiýa tolkunyny görkezýärdi. Naser, 1956-njy ýyldaky Sues krizisinde Iňlislere we fransuzlara garşy göreşmek, Müsüri döwrebaplaşdyrmak we arap dünýäsini syýasy taýdan birleşdirmek arkaly Eastakyn Gündogarda milletçileri ruhlandyrdy.

1958-nji ýylda, Saddamyň Baas partiýasyna goşulanyndan bir ýyl soň, general Abd al-Karim Kasymyň ýolbaşçylygyndaky goşun ofiserleri 14-nji iýul rewolýusiýasynda Yragyň Faýsal II-ni agdardy.