Sary okun

Sary okun, ya-da amerikan okuny (lat. Perca flavescens) — süýji suw balygy, maşgala okunlylar (Percidae) görnüşi okunlylaryñ (Perciformes). Derýa okunyna hem meñzeş derýa okunyny (Perca fluviatilis), ýöne olardan kiçiräk bolmagy bilen tapawutly, ulurak agzy we sary, gyzyl däl gyýrugy bilen, tapawutlydyr. Bu okun derýa okunyna şeyle bir anatomiki-ekologigi meñzeş, käbir alymlar soñky görnüş hökmünde çaklaýarlar, we öz gezeginde şeýle atlandyrýarlar Perca fluviatilis flavescens. Bu görnüşiñ nesil berijiligi gibritizasiýa ýagdaýynda ýaşaýjylykly we sagdyn nesil döredip bilýärler

Daşky görnüşi

Sary okun

Uly sary okunyñ uzynlygy — 10 dan 25 sm., massasy bolsa — 500g. çenli bolup bilýär. Bellenen dünýä rekordynyñ okuny agramy — 1,91 kg., 1865 ýylda tutulan derýasynda Delawer (ABŞ).. Uly urkaçylary adatça erkeklerinden ulurakdyr. Sary-ýaşyl reklere boýalan: arkasy goýy-ýaşyl, käbir gõrnüşlerinde altyn-goñur reñke geçyär; gapdallary sary, sary-ýaşyl ya-da med-ýaşylly, 6—9 sany goýy wertikal çyzykly. Garny ak ýa-da käte açyk-sary. Erkek osoblarynda reñkleri açykrak bolyar.

Sary okonyñ bedeni uzyn owal görnüşdedir; gapdal çyzyjaklary 57—62 beden teññejiklerini tutýar., arka ýüzgüji 12—13 şöhle özünde saklaýar, anal ýüzgüji — 7—8. Kellesi biraz yza gözüne tarap gidýär, hökgi ýagdaýyny hyýallandyrýar; ýañaklary 8—10 hatar teññejikden ybarat.

Köplügi

Bu görnüş Demirgazyk Amerika demirgazyk — günortasynda Kanadada ABŞ-nyñ demirgazyk — gündogarynda, merkezi Kanada, Beýik köller raýonlarynda,  Gündogar Karolina ştatlarynda ABŞ-da. Şeýle-de bu görnüş adam tarapyndan ABŞ-nyñ g. o. — d. g. ýaýradylan. Britan Kolumbiýasynyñ Kanadanyñ g. b. — da.

Sary okun ekologiki ukyplydyr: ýokary akymly derýalarda hem, köldir ýaplarda hem ýaşap bilýärler; hemme ýerde hem suw otulara ýakyn ýaşaýar.

Iýmitleniş

Bu görnüş ýyrtyjy balyklar toparyndadyr, ol ownuk balyklar, suwdaky möjekleri bilen, rak şekilli we molýusklary. Öz awyny göz görüjiligi bilen tapýar, şonuñ üçin diñe günüñ ýagty wagtlarynda awa çykýarlar, günde iki gezek iýmitlenýärler — irden we agşam; awynyñ köp bölegi liçinkalardan durýar liçinkany we çekirtge, esasan hem maý — iýul aylary. Ýaş sary okunlar köp mör — möjeklerden iýmitlenýärlerplanktona, uly okunlar bolsa, lososyñ işbilleri bilen, korýuşgalary, we ozūniñ görnüşiniñ hem ownuklary bilen iýmitlenýärler.

Köpeliş

Köpeliş döwri ýylda bir gezek ýaz aýlarynda bolup geçýär, buzly döwürleriñ geçmeginde buzy, adatça gije ýa-da irden. Köpelişde işbiller tötänden otlaryñ we kökleriñ aralaryna zyñylýar, höwürtge ýasamazdan. Işbiljagazlar çyzyjak görnüşde we ýantar reñkindedir, we çydamly massa örtülendir, we bul her ďürli oñurgasyzlardan we infeksiýalardan gorap saklaýar. Urkaçysynyñ göwrümine görä we 10-4000 işbil guzlaýandyr. Köpeliş döwründe 2-25 erkek okunlary urkaçynyñ guzlan işbillerini plotlaýarlar. Işbilleriñ ösüş döwri 12-25 gije-gündiz dowam edýär, suwuñ temperaturasyna görä (ýyly suwda işbiller çalt özleşýärler).