Wikipediýa

Ruslar

Ruslar (rus. русские, russkiýe) — gündogar ýewropada ýaşaýan gündogar slawýan etnik toparyna degişli bir milletdir. Ruslaryň aglaba bölegi şu wagtky Russiýa Federasiýasynyň çäginde ýaşaýar. Beýleki uly bir bölegi bolsa öňki söwet döwletleriniň çäklerinde ýaşaýarlar. Ýene-de beýleki bir uly topary bolsa Birleşen ştatlarda, Germaniýa, Kanada we Ysraýyl döwletlerinde ýaşaýarlar. Ruslar ýewropada ilat sany boýunça iň köp adamly milletdir.

Ruslar

русские
Jemi ilat sany
c. 130 – c. 150 million[1]
Sebitler we ilat sanlary
Russiýa111,016,896[2]
(2010)
Ukraina8,334,141 (2001 sanawy)[3]
Gazagystan3,793,764 (2009 sanawy)[4]
Germaniýa
(Rus ýewreýleri we rus nemesleri sanawyň içinde)		3,500,000 (2013 takmyny)[5]
ABŞ
(Rus ýewreýleri we rus nemesleri sanawyň içinde)		499,862[6]
Gazagystan3,072,756 (2009 sanawy)[7]
Özbegistan1,199,015 (2000 çaklamasy)[8]
Ysraýyl
(Söwet asylly ýewreýler hem sanawyň içinde)		894,800 (2016)[9]
Braziliýa (ata babalary rus ýewreýi bolanlar hem sanawyň içinde)800,000[10]
Belarusiýa785,084 (2009 sanawy)[11]
Kanada
(ata babalary rus bolanlar)		622,445 (2016)[12]
Gyrgyzystan419,600 (2009)[13]
Latwiýa398,549 (2017)[14]
Moldowa369,488 (2004)[15][16]
Estoniýa328,864 (2018)[17]
Türkmenistan297,319 (2000)[18]
Fransiýa (Rus raýatlary)200,000 - 500,000[19]
Litwa129,797 (2017)[20]
Azerbaýjan119,300 (2009)[21]
Diller
Rusça
Din
Agalaba bölegi Ortadoks hristiýany
Baglanyşyk etnik milletler
beýleki Gündogar slawýanlar (Belaruslar weUkrainler), günorta slawýanlar (Bulgarlar, Serbler, Çernogorlar(garadaglylar))

Ruslar köp däpleri we medeniýetleri gündogar slawýan halkarynyň aýratyn hem Belaruslaryň we Ukrainlaryň däplerine we medeniýetlerine meňzeýär. Olaryň aglaba bölegi din hökmünde Ortodoks hristiýançylygyna ynanýarlar. Rus dili Russiýanyň, Belarusiýanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň we Täjigistanyň resmi dilidir. Käbir öňki söwet döwletlerinde ikinji dil hökmünde gürlenilýär.

İlaty

düzet

2010-njy ýylyň hasabyna göra dünýäde 129 million ruslar ýaşaýar. Olaryň 86% Russiýada , 11.5% GDA döwletlerinde we Baltika döwletlerinde , 2.5% bolsa dünýäniň beýleki ýurtlarynda ýaşaýarlar.[22]

Diaspora(bölünişik)

düzet

Rus halkynyň käbir bölegi Rus imperiýasy we Sowet Saýuzy wagtlarynda oturumly ýerlerinden göçmeli edilýärler.[23]

1917-nji ýylda oktýabr rewolýusiýasy we halk gozgolaňlaryndan soňra köp ruslar Bolşewik režimi astynda öz ýerlerinden göçmeli edilýärler. Millionlap adamlar bosgun ýagdaýyna düşýärler. Köp ak emigrantlar Aklaryň hereketine gatnaşany üçin gaçyp gidýärler we beýleki käbir ruslar täze režime görä öňki söwet döwletlerine göçmeli edilýärler.

 
Lipowanlar Dunaý deltasynda

Russiýadan daşarda ýaşaýan ruslaryň aglaba bölegi öňki sowet döwletlerinde(Ukraina (8 million), Gazagystan (3.8 million), belarusiýa (785,000), Latwiýa (520,000) Özbegistan (650,000) we Gyrgyzystan (419,000)) ýaşaýarlar.

Galareýa

düzet

Salgylanmalar

düzet
  1. ↑ 130 - 150 million diýip çaklanylaýar. 111 million i Russiýada (2010 ilat sanawy), 16 million öňki söwet döwletlerinde (8 M Ukrainada, 4.5 M Gazagystanda, 1 M Belarusiýada, 0.6 M Latwiýada, 0.6 M Özbegistanda, 0.6 M Gyrgyzystanda. 10 million golaý ruslar dünýäniň beýleki böleklerinde (Amerika we demirgazyk ýewropa agyrlykly).
  2. ↑ Ruslaryň etnik topary Archived 2021-12-23 at the Wayback Machine, 2010 ilat sanawy, Rosstat. Çap edilen: 15 Fewral 2012 (ru)
  3. ↑ Про кількість та склад населення України за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року
  4. ↑ "(2009 census)". Archived from the original on 23 July 2011. Retrieved 22 July 2012. 
  5. ↑ "Rus diliniň daşary ýurtdaky oruny üçin konferensiýa niýetlenen". Russiýanyň daşary işler minstrligi. Archived from the original on 23 December 2015. Retrieved 24 June 2014. 
  6. ↑ (ru) 2002 russiýa ilat sanawy Archived 2018-09-06 at the Wayback Machine
  7. ↑ "American FactFinder - Netijeleri". Data Access and Dissemination Systems (DADS). Archived from the original on 2020-02-12. Retrieved 2018-08-04. 
  8. ↑ "Ýewreýler , asyl döwletleri we ýaşlary boýunça". statistika baradaky döwlet gullugy. Ysraýyl döwleti. 6 September 2017. Retrieved 14 October 2017. 
  9. ↑ "Хостинг VPS аренда сервера | Интернет Хостинг Центр". Archived from the original on 2012-09-03. Retrieved 2018-08-04. 
  10. ↑ "Câmara de Comércio Brasil-Rússia". Brasil-russia.com.br. Archived from the original on 25 May 2020. Retrieved 22 July 2012. 
  11. ↑ "Population Census 2009". Republic of Belarus Official Statistics. Archived from the original on 11 January 2010. 
  12. ↑ Ilat sanawy hasabaty, 2016 ilat sanawy(Iňlis dilinde)
  13. ↑ "Ethnic groups in Kyrgyzstan (2009 census)" (PDF). Kyrgyz Statistical Agency. 2009. Archived from the original (PDF) on 20 September 2011. Retrieved 31 March 2011. 
  14. ↑ "Arhiw nusgasy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2018-04-17. Retrieved 2018-08-04. 
  15. ↑ "Moldovan Population Census from 2004". Maldowanyň statistika baradaky döwlet gullugy. Archived from the original on 14 November 2010. 
  16. ↑ "Tranistriýa üçin 2004 ilat snawy maglumatlary: PMR urban, Köpdillilik, köp medeniýetlilik". pridnestrovie.net. Archived from the original on 17 February 2007. 
  17. ↑ PO0222U: Jynsy, Etnik milleti we döwleti , 1 Ýanwar
  18. ↑ "The World Factbook". Cia.gov. Archived from the original on 12 June 2007. Retrieved 22 July 2012. 
  19. ↑ "La communauté russe en France est "éclectique"". Archived from the original on 2019-11-22. Retrieved 2018-08-04. 
  20. ↑ "Gyventojų pagal tautybę dalis, palyginti su bendru nuolatinių gyventojų skaičiumi". osp.stat.gov.lt. Retrieved 13 August 2017. 
  21. ↑ "Azerbaýjan respublikasynyň statistika baradaky döwlet komiteti". azstat.org. Archived from the original on 7 January 2012. 
  22. ↑ "журнал "Демоскоп Weekly" № 571 - 572 14 - 31 октября 2013. А. Арефьев. Тема номера: сжимающееся русскоязычие. Демографические изменения - не на пользу русскому языку". 
  23. ↑ Russians left behind in Central Asia. BBC News. Noýabr 23, 2005.
Çeşmesi: "https://tk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruslar&oldid=257644"