Gün ulgamy

Gün ulgamy — merkezdäki ýyldyz bolan Güni we onuň daşyndan aýlanýan ähli tebigy asman jisimlerini öz içine alýan ulgam. Ol takmynan 4,57 milliard ýyl mundan ozal gaz-tozan buludynyň grawitasion gysylmagy arkaly emele gelipdir.

Gün ulgamynyň jisimleriniň orbitalary, masştabda (sagadyň diliniň ugruna ýokardan çepden başlap)

Gün ulgamyndaky jisimleriň massasynyň uly bölegi Günüň özüne degişli bolup durýar; galan bölegi bolsa, tas töwerekleýin diýen ýaly orbitalary bar bolan we tas diýen ýaly tekiz disk görnüşindäki ekliptika tekizliginiň çäginde ýerleşýän sekiz sany otnositel özbaşdak planetadan durýar. Ulgamyň jemi massasy — 1,0014 M_☉ töweregi.

Gün ulgamy Akmaýanyň ýoly galaktikasynyň düzümine girýär.

Planetalary we kiçi planetalary deňeşdirýän tablissa

Dykyzlykdan, Güne we hemralara bolan aradaşlykdan başga aşakdaky ähli parametrler Ýeriň maglumatlaryna bolan gatnaşyklaryna görä berilýär.

Planeta (kiçi planeta)	Diametr, otnositel	Massa, otnositel	Orbita radiusy, a. b.	Aýlanyş periody, ýer ýyly	Gije-gündiz, otnositel	Dykyzlyk, kg/m³	Hemralar
Merkuriý	0,382	0,06	0,38	0,241	58,6	5427	ýok
Wenera	0,949	0,82	0,72	0,615	243	5243	ýok
Ýer	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	5515	1
Mars	0,53	0,11	1,52	1,88	1,03	3933	2
Serera	0,074	0,000013	2,76	4,6	0,46	~2000	ýok
Ýupiter	11,2	318	5,20	11,86	0,414	1326	67
Saturn	9,41	95	9,54	29,46	0,426	687	62
Uran	3,98	14,6	19,22	84,01	0,718	1270	27
Neptun	3,81	17,2	30,06	164,79	0,671	1638	14
Pluton	0,098	0,0017	39,2	248,09	6,3	2203	5
Haumea	0,032	0,00066	42,1	281,1	0,03	~1900	2
Makemake	0,033	0,00065	45,2	306,28	1,9	~1700	ýok
Erida	0,1	0,0019	68,03	561,34	1,1	~2400	1

Güne bolan aradaşlyk: 1) Merkuriý 2) Wenera 3) Ýer 4) Mars — Asteroidler guşaklygy — 5) Ýupiter 6) Saturn 7) Uran 8) Neptun — Koýperiň guşaklygy

Planetlaryň we Günüň ölçegleriniň takmynan gatnaşygy. Planetalaryň aradaşlyklar masştaba görä däl. Gün çep tarapda görkezilýär.

Salgylanmalar

• NASA-nyň Gün ulgamy simulýatory
• Gün ulgaynyň üç ölçegli modeli (Flash) Archived 2013-07-03 at the Wayback Machine
• Gün ulgamynyň we Günüň masştably illýustrasiýasy
• Ф. Уипл. Gün maşgalasy Archived 2013-08-19 at the Wayback Machine
• Gün ulgamynyň Moskwadaky ýadygärligi
• Gün ulgamynyň görkezme modeli